Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
Logos,mitiratio
ropiepoepoceśredniowieczaodczytujesięwkontekściewzrostuznaczeniarangi
człowieka,atakżezwiązanychztymprocesówlaicyzacji.Doniosłośćtegorodzaju
transformacjinieulegażadnejwątpliwości,tymniemniejrenesansoweposzukiwa-
nieźródełracjistanowiłoprzedewszystkimwyzwaniereligijne.Dlategoteżpytanie
oratiobyłowówczaspytaniemoBoga,aracjonalnośćjawiłasięjakopróbaodnajdy-
waniasensuwświeciemądregoStwórcy,przyczymreaktywowanymitpełniłwniej
ważnąfunkcjęwyjaśniającąparadoksyrzeczywistości.Wynikastądniecoinnaocena
sytuacjiniżta,którąproponowałBertrandRussell,piszącozasadniczychróżnicach,
anaweto„odwiecznymkonflikcie”,którymiałsięujawnićwpostawachreligijnych
inaukowychuprogunowożytności1.
Naukowadyskusjadotyczącaznaczeniaelementówirracjonalnychwepocerene-
sansutoczysięprzynajmniejodkilkudziesięciulatijejburzliwyprzebiegwskazuje
nacałązłożonośćtegoproblemu.Ponieważliteraturaprzedmiotujestogromna,toteż
wtymmiejscuchciałabymnakreślićjedyniejejpodstawowekierunki,zwłaszczaże
większośćcytowanychwewprowadzeniupraczostanieszerzejomówionawksiążce.
Nawetjednakpobieżnyprzeglądstanowiskwskazujenalicznerozbieżności,anawet
wzajemneanimozjeautorówwygłaszającychodmienneopinie,costanowiwyrazisty
dowódnato,jaktrudnymzadaniemjestinterpretacjarenesansowychtekstów,któ-
reprzezswojąniejednoznacznośćisugestywnytonniejednokrotnieuniemożliwiają
dokonaniejednoznacznejoceny,pozostającjednocześniefascynującymiciągleot-
wartymproblemembadawczym.
RozpocznęodprzypomnieniapracPaulaOskaraKristellera,autoraklasycznych
inadalaktualnychopracowańfilozofiirenesansowej,przedewszystkimmyśliMar-
siliaFicina,naktórepowołujesięwiększośćuczonychzajmującychsiętąproble-
matyką.Jegoopiniestanowiąznamiennyprzykładtego,jaktrudnoznaleźćwłaści-
wąformułędlabadańnadrenesansowąmyślą.Wedługtegoautora,wzestawieniu
zosiągnięciamifilozofówscholastycznychmyślicielerenesansowireprezentują
znaczniesłabsząmetodę,niewytrzymująteżznimikonfrontacjiwkwestiachmery-
torycznych2.Dodaćtrzeba,żeanalizowałonprzedewszystkimtypowofilozoficzne
dziełaFicina,niepoświęcajączbytwielemiejscajegokomentarzomdotraktatów
hermetycznychczyrozważaniomastrologicznym.Jednakżewydajesię,żewswoich
ostatnichtekstachbadacztenniegłosiłjużswychteztakstanowczo,podkreślając
koniecznośćprowadzeniadalszychdociekań,obejmującychtakżehermetyczneza-
interesowania3.
Kwestięwyłanianiasięnowożytnejkoncepcjiczłowiekaiświatazprzekonań,
któreczęstonoszącechyirracjonalności,wwieloaspektowysposóbopisywali
wswoichdziełachGastonBachelard4,AlexandreKoyré5,aprzedewszystkimTho-
1
Russell2006,s.10.
2
Por.Kristeller1943;idem1985b,s.26–27,45–46;idem1992;kupodobnymwnioskomzainspi-
rowanymbadaniamiKristelleraskłaniasięrównieżDomański1996,s.68–91;idem2005,s.213–226.
3
4
5
Por.Kristeller1987,s.1–16.
Bachelard1998;idem2000;idem2002.
Koyré1995;idem1998.
