Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
Logos,mitiratio
łyodprzejrzystychzasad,zgodnychzwymogamiprzyjmowanejobecnieideiracji,
mógłsięprzerodzićwepokętrzeźwegoichłodnegoracjonalizmu,skorojużsamo
zestawienietychdwóchfenomenówjawisięjakowyraźnydysonans,iwreszcie,czy
taka,wistociemagiczna,wizjaświatamogławjakiśsposóboddziaływaćnaukształ-
towanienowożytnejkoncepcjirzeczywistości.Pierwotnym,intuicyjnymzałożeniem
stałosięprzekonanie,żerenesansowepojęcieLogosuiwynikającejzeńracjiniestoi
wopozycjidopóźniejszegorozumieniatychpojęć,aleznimikoegzystuje,abyć
możewjakiśsposóbrównieżjewspółtworzy.Wtymkontekścieważnestałosięna-
kreśleniehistorycznejperspektywywyjaśnianiarelacjiLogosuimitu,racjonalności
iirracjonalności.
Omawianiekoncepcjiracjonalnościwdanejepocewymagazawszezestawienia
zówczesnymiszkołamifilozoficznymi.OdXVwiekupojawiająsięwrefleksjiokre-
ślanejjakofilozoficznadwiewyraźnetendencje.Jednaznichodpowiadawzasadzie
dzisiejszemurozumieniufilozofii.Jejreprezentantamibyliprzedewszystkimuczeni
skupieniwcentrachuniwersyteckich.Wtymnurciefilozofiiprzetrwałowielkieprzy-
wiązaniedonurtumyśliarystotelesowsko-tomistycznejorazdouznawanejwówczas
zaniezmiennądoktrynyKościoła.
Tendencjadrugapojawiłasięjakoskutekrecepcjifilozoficznychireligijnychźró-
dełantycznych,aprzedewszystkimzainteresowańplatonizmem42.PozycjaPlatona
wgronieantycznychfilozofówbyławrenesansieuważanazawyjątkową,gdyżprzez
wielumyślicielizostałonuznanyzawyjątkowegomyśliciela,ajegofilozofiaza
istotnyelementobjawienia43.Platonstałsięarchetypemdoskonałegomędrca,któ-
ryprzełożyłnajęzykdyskursupriscatheologia,awięctakżewykładhermetyczny,
idlategozpowodzeniempołączyłcelereligiiifilozofii.
Należyteżpodkreślić,żerenesansowalekturaPlatonazawszeodbywałasię
wkontekścietradycjikolejnychszkółplatońskich,zktórychzanajważniejszeuwa-
żanodziełaPlotynaorazPseudo-Dionizego,aFicinododałjeszczedotegozbioru
traktatyJamblichaiProklosa.Stądteżwynikłopowiązanierenesansowegoplatoni-
zmuzkoncepcjamihermetycznejmagii,którazostaławsposóbbezprecedensowy
opisanajęzykiemdyskursufilozoficznego.Niezależnieodtego,jakiebyłyintencje
czyzainteresowaniaPlatona,wciąguwiekówcieszyłsięonopiniąkogoś,ktowcie-
lającwżycieszlachetnezasady,zyskałnajwyższywglądreligijny,którymożnaokre-
ślićteżjakomistyczny44.WyjątkowośćpozycjiPlatonawdużejmierzeokreśliłarolę
42
WprawdzieYatesnapierwszymmiejscupostawiłahermetyzm,słuszniezauważając,żewydanie
związanychznimtraktatówwyprzedziłotłumaczeniapismplatonikówineoplatonikówpodejmowane
przezMarsiliaFicina,por.Yates1991,s.12–13,jednakżewItaliizainteresowaniedialogamiPlatonaiich
tłumaczenianajęzykłacińskimiałyjużwcześniejznaczącątradycję,por.Swieżawski1978,s.177–193.Jak
sądzę,recepcjahermetyzmuniebyłabytakznacząca,gdybyniejegozgodnośćzkoncepcjamiplatoników.
43
Jednymzpowodówtakznacznegowpływuplatonizmujestzpewnościądziałalnośćflorenckiej
AkademiiPlatońskiej,aprzedewszystkimMarsiliaFicina,któregoznakomitetłumaczeniadialogów
Platona,atakżedziełPlotyna,JamblichaiProklosanatrwałewpisałytętradycjęwuniwersumeuropej-
skiejcywilizacji.Wartozwrócićteżuwagęnafakt,żekompletdziełPlatonapojawiłsięwnowożytnej
tradycjiszybciejniżdobraznajomośćdziełArystotelesa,Kristeller1968,s.212.
44
TakąspecyfikęrenesansowegoobrazuidealnegofilozofapotwierdzająówczesneżywotyPla-
tonaautorstwaGuariniegoczyFicina,zob.Humanistyczneżywotyfilozofówstarożytnych,s.202–277,
466–505.Oznaczeniużyciorysówstarożytnychfilozofówwrenesansiepor.Garin1993,s.47nn.
