Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie:PRZEDMIOTIMETODA
17
renesansowegofilozofawogóleijużsamahistoriałacińskichtłumaczeńplatońskich
dialogów,anastępnietowarzyszącychimdyskusjistanowiznaczącyprzyczynekdo
historiikulturyomawianejepoki.
Czasemtrudnojednakoprzećsięwrażeniu,żewieluautorom,którzytakchętnie
używaliwzniosłychokreśleń,piszącotymstarożytnymfilozofie,wistociebliższy
byłsposóbmyśleniaArystotelesaibazującegonajegoschedzieśw.TomaszazAkwi-
nu,chociażnascholastykówniepowoływanosiętakchętniealbowręczonichnie
wspominano45.Niektórzymyślicieletejepokiuważaliteżpismaplatońskiezakon-
trowersyjneiwywrotowe,aprzedewszystkimniezgodnezeświatopoglądemchrześ-
cijańskim46.
Renesansowyplatonizmmożnarozpatrywaćwdwojakimkontekście:jakową-
tekhistoriifilozofiiijakonurtwówczesnychprzekonaniachreligijnych.Obydwa
podejścianiosąpewneniebezpieczeństwo.Zjednejstronyrenesansowyplatonizm
możebyćodebranyjakofilozofiapropagowanaprzezepigonówmyślistarożytnej,
którzysaminiewielewnieśli,azdrugiej,jakoezoterycznytrendmającywistocie
niewielewspólnegozfilozofiąjakotaką47.Najwięcejwątpliwościbudziłzawsze
językrenesansowychfilozofów,wtymtakżeplatoników,postrzeganyjakoconaj-
mniejniejasny,wątpliwyinazbytretoryczny,zwłaszczażewomawianympiśmien-
nictwiewystępujewyrazistaprzekładalnośćjęzykamituidyskursufilozoficznego,
którewzajemniesięprzenikają,uzupełniająiwpewiensposóbwzmacniająswoje
oddziaływanie48.DlategoteżnaprzykładHans-MichaelBaumgartnerpisał,żebada-
niaHansaBlumenbergapozwoliłyzmienićrozumienienowożytnychprzemian„(…)
wbrewnaiwnemusposobowi,wjakiepokanowożytnapojmowałasamąsiebie”49.
Wnajwiększymskróciemożnastwierdzić,żecelemmojejksiążkistałosiępo-
kazanietego,cowcytowanymtekściezostałookreślonejako„naiwnysposób”ro-
zumieniaświatawminionychepokachwkontekścieszerokopojmowanejkoncepcji
racjonalności.Dlategojejbezpośrednimtematemjestproceswyłanianiasięideira-
cji,tejrozumianejjakometodaitejstanowiącejfundamentalnąkategorięmetafizyki,
wktórymniezwykleistotnąrolęodgrywałarecepcjaantycznychmitówodnoszących
siędokwestiiLogosu.Najciekawszebyłodlamnieto,coludzieowejepokimówili
samioracji,niezależnieodtego,jakbardzoobecniewydawałobysiętowymagać
45
Natematscholastycznychwpływówwmyślirenesansowejzob.Kristeller1992;wpływymyśli
tomistycznejwinterpretacjachFicinazaznaczarównieżYates1991,s.67,112–113,121–122,190–191
inn.
46
ProblemtenreferujeSwieżawski1978,s.164–177,193–196.
47
NaprzykładWalkerutożsamiłpojęciestarożytnejteologiizrenesansowąrecepcjąplatonizmu,
któryzostałwkonsekwencjipotraktowanyraczejjakokulturowyelementduchowościniżdyscyplina
filozoficzna,por.Walker1972.
48
Natematjęzykarenesansowychrozprawfilozoficznychzob.Domański1997,s.51.
49
Baumgartner1996,s.14.WedługBlumenbergastarożytnośćzdeterminowaławznacznymstop-
niukoncepcjęobrazuświataażpoepokęnowożytnąiodnoszącsiędotegoolbrzymiegookresu,mówimy
wzasadzieotymsamym,ponieważodmienności,którepojawiłysięwówczas,mająjedynieepizodyczny
charakteriniewnoszązasadniczychzmiandouniwersalnegoobrazu.Wzwiązkuztymtonierenesanso-
wefascynacje,aledopierosiedemnastowiecznadominacjaracjispowodowałazasadniczątransformację
cywilizacjieuropejskiej,któraodzwierciedliłasięrównieżwówczesnychreinterpretacjachantycznych
mitów.
