Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RozdziałI.Teoriezastępowalnościpokoleń
23
występuje,chociażwniewielkichspołecznościachjesttomożliwe,
oczymświadczydzietnośćwśródpewnejgrupyreligijnej(Huteryci)
zamieszkującejpółnocneicentralneterenyStanówZjednoczonych,
gdziekobietarodziprzeciętniedziesięciorodzieci[Balicki,Frątczak,
Nam,2003,78].
JużA.Landry(1934)twierdził,żewokresieprzejściademogra-
ficznego,nazywanegoprzezniegosystemempośrednim,dwaczynni-
kipowodowałyzmniejszenieumieralnościipłodności:1)rozwójme-
dycyny,2)możliwośćpoprawywarunkówżycianaskutekpostępu
ekonomicznego.Tendrugiczynnikzmieniałtakżestopniowozacho-
waniamatrymonialneiprokreacyjne,coprzejawiałosiępoczątkowo
wzawieraniumałżeństwwpóźniejszymwiekuwporównaniuzutrwa-
lonymiwcześniejzwyczajami,anastępniewcorazpowszechniej-
szychpraktykachantykoncepcyjnych[Vilquin,2006,23].
FrankW.Notestein(1945,1953)sformułowałtezę,żepunktem
krytycznymprzejściademograficznegojestukształtowaniesiępod-
stawmiejskiegospołeczeństwaprzemysłowego.Wprocesierozwoju
demograficznegowyróżniłnatomiasttrzyfazy:potencjalnegowzro-
stu,przejściaistagnacjidemograficznej[Rosset,1987,38].Myśltę
szerokorozwinąłZ.Pavlik[1982,197],którywprocesieurbanizacji
upatrywałcałościoweoddziaływanierozwojuekonomicznegoispo-
łecznegonaprzebiegruchunaturalnegoludności,awięc–jegozda-
niem–głównychczynnikówkształtującychzachowaniamatrymo-
nialneiprokreacyjneludności.Postulowałnawet,abywskaźnik
urbanizacjiprzyjąćjakouniwersalnąwskaliświatowejcharakterysty-
kępoziomuizróżnicowaniarozwojuspołecznego,przydatnąrównież
wanalizieprzesłanekprzejściademograficznego.
Kolejnąpróbąwyjaśnieniamechanizmuprocesuprzejściademo-
graficznegojestkoncepcjawzorcadyfuzjikulturowej,którąsfor-
mułowałD.Kirk(1943).Ontakżetwierdził,żezmianydemogra-
ficzneprzebiegająpodwpływemrozwojuspołeczno-ekonomicznego,
awkonsekwencji:zmniejszaniesięumieralnościjestwynikiempo-
prawywarunkówżyciairozwojuochronyzdrowia,aobniżaniepłod-
ności–rezultatemzmianystylużyciaisystemuwartościspołeczeń-
stwa.Mechanizmdyfuzjinatomiastpoleganatym,żespadekpoziomu
