Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Otypachidealnych
51
wktórymsięrozgrywało.Jeślioczymśmożnaopowiedziećniepodająctakich
informacji,oznaczato,żeopisniedotyczyzdarzeniahistorycznego,leczfaktu
będącegoprzedmiotemnaukprzyrodniczych.Informacjaotym,żeprofesor
Xprzeprowadził20lutego1945rokupewieneksperymentwswoimlaborato-
rium,stanowiopishistorycznegowydarzenia.Fizykuważa,żeniepowinnosię
braćpoduwagęosobyeksperymentatora,datyimiejscaeksperymentu.Wymie-
niatylkotakieokoliczności,którejegozdaniemmająznaczeniedlarezultatu
eksperymentu,awwypadkujegopowtórzeniawywołajątensamskutek.Fizyk
przekształcazdarzeniehistorycznewfaktempirycznejnaukiprzyrodniczej.Po-
mijawpływeksperymentatoranaprzebiegdoświadczenia,próbującgosobie
wyobrazićjakoobojętnegoobserwatoraiwiernegosprawozdawcęrzeczywisto-
ści.Zajmowaniesięepistemologicznymizagadnieniamitegostanowiskaniejest
zadaniemprakseologii.
Każdezdarzeniehistorycznejestwprawdziewyjątkoweiniepowtarzalne,ale
majednącechęwspólnązwszystkimiinnymizdarzeniamihistorycznymi:każde
jestludzkimdziałaniem.Historiatraktujezdarzeniahistorycznejakodokona-
niaczłowieka;odkrywaichznaczeniezapomocąnarzędzia,jakimjestpozna-
nieprakseologiczne,idochodzidozrozumieniaichznaczeniadziękianalizieich
indywidualnych,niepowtarzalnychwłaściwości.Dlahistoriiistotnezawszejest
równieżznaczenienadawanezdarzeniomprzezludzi,którzybraliwnimudział
–znaczeniestanurzeczy,którychcieliodmienić,znaczenie,któreprzypisywali
swoimdziałaniom,orazznaczenie,jakienadająrezultatomswoichdziałań.
Historiaporządkujenieskończonąilośćzdarzeńpodwzględemichznaczenia.
Jedynązasadą,jakąposługujesięprzysystematyzowaniuobiektówswoichba-
dań–ludzi,idei,instytucji,bytówspołecznychizabytków–jestpodobieństwo
znaczenia.Kryteriumpodobieństwaznaczeniapozwalajejpogrupowaćelementy
wtypyidealne.
Typyidealnetospecyficznepojęcia,którychużywasięwbadaniachhistorycz-
nychiprzyprezentacjiichwyników.Sątokoncepcjerozumienia.Jakotakieróż-
niąsięzdecydowanieodkategoriiipojęćprakseologicznychorazodpojęćnauk
przyrodniczych.Typidealnyniejesttożsamyzpojęciemklasy,ponieważjego
opisniewskazujenacechy,którychposiadanierozstrzygajednoznacznieoprzy-
należnościdookreślonejklasyobiektów.Typuidealnegoniedasięzdefiniować
wprost:trzebagoscharakteryzowaćprzezwyliczeniewłaściwości,którychobec-
nośćnaogółdecydujeotym,czywokreślonymwypadkumamydoczynienia
zokazemreprezentującymbadanytypidealny.Cechącharakterystycznątypu
idealnegojestto,żeokreślonyokazniemusiposiadaćwszystkichwłaściwości
danegotypu.To,czybrakpewnejwłaściwościpowinienprzesądzićowyklu-
czeniujakiegośokazuzbadanegotypuidealnego,zależyodsąduoistotności
uzyskanegodziękirozumieniu.Samtypidealnystanowirezultatzrozumienia
motywów,pojęćicelówdziałającychjednostekorazznaczeńnadawanychim
przezjednostki.
Typidealnyniemanicwspólnegozestatystycznąśrednią.Właściwościtypów
idealnychzwykleniedająsięokreślićliczbowoichoćbydlategoniemogłyby
służyćzapodstawęwyliczeniaichśredniej.Zasadniczaprzyczynatkwijednak
