Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
dzajuostatnimogniwemzmianzachodzącychwnauce,kul-
turze,etyceiświadomościspołecznej(choćzdarzasięitak,
żeprawozmienianebywazwyprzedzeniem,stającsiękata-
lizatoremdalszychprzemianwpostawachinormachspo-
łeczno-kulturowych).
Pojęcieparadygmatuzostałowprowadzonedofilozofii
naukiprzezThomasaKuhnanaoznaczeniezbioruróżno-
rodnych(częściowometafizycznych)przekonań,wartości
czyteoriistanowiącychpodstawęiwzorzecnaukowości
wdanejdziedziniewiedzy.Stanowiąonepodstawęipunkt
wyjściarozwiązywaniapowstającychnajegogrunciepro-
blemówszczegółowych(„łamigłówek”—jaknazywaje
Kuhn).Paradygmatmaprzytymtakżewalornormatyw-
ny,wyznaczająckryteriasensownościproblemównauko-
wychorazkryteriówakceptacjiichrozwiązań.Jestonpo-
dzielanyprzezwspólnotęuczonychzajmującychsiędaną
dziedzinąwiedzyiwpajanyjejadeptom(stanowiącza-
sóbniekwestionowanejwiedzy„podręcznikowej”),ana-
wetwięcej—akceptacjaparadygmatuwistociekonstytu-
ujetakąwspólnotę.
Obserwacje,odkryciaczyteorie,któresąniedopogo-
dzeniazprzyjmowanymparadygmatem,stanowiąanoma-
lie.Ichasymilacjamożewymagaćtworzeniaróżnegotypu
teoriiadhocuzupełniającychparadygmatbądźteżznacze-
nietakichanomaliimożebyćmarginalizowanelubpoprostu
ignorowane.Jednakżenazbytdużenasilenienazbytpoważ-
nychanomaliimożeprowadzićdokryzysuiodrzuceniasa-
megoparadygmatunarzecztakiego,którylepiejnadajesię
dowyjaśnieniaszerszegospektrumzjawisk,niżbyłotomoż-
liwenagrunciepoprzednioprzyjmowanegoparadygmatu.
Zmianaparadygmatuoznaczaspojrzenienatesamedane
winny,bardziejprzekonującybadaczysposób,pozwalając
naodmienneuporządkowaniezgromadzonejwiedzy,fak-
tówczyobserwacji.Możnająwięcporównaćdonałożenia
soczewekodwracającychobraz,pozwalabowiemnietylko
dostrzecwięcej,aletakżerzucainneświatłonato,cobyłojuż
11
