Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
FrançoisdeLaRochefoucauld,Maksymy...
głowy,zpańskąbeztroską:chcepisać„pożołniersku”.nieporównanyjego
języktoraczejowoctalentuniższtuki.aleprzeztenczasbyłmalherbe
iVoiture,iguezdebalzac,iVaugelas,prawodawcagramatykitakironicz-
nietraktowanyprzezmoliera;powstałaakademia,poświęconaosobliwie
kultowijęzyka.Ipowstałyowesalony,wktórychwykwintjęzykaimyśli
pielęgnowanoażdoprzesady,ażdośmieszności.mimoto,zjawisko,ja-
kimbyłLaRochefoucauldwliteraturze,jestjakżewspaniałąobronątych
salonówprzedszyderstwemmoliera!tenmłodyksiążęnieotrzymałpra-
wieżadnegowykształcenia;zaledwieżeumiałpołacinie;całeżyciebiłsię,
romansował,intrygował;jedynąedukacją,jakąprzeszedł,byłaedukacja
owychsalonów,towarzystwotychpań.Cóżzaszkoła,zktórejwychodziło
sięklasykiem,skończonympisarzem,nieśmiertelnym!stanowczomolier
zasurowosięobszedłz„wykwintnisiami”.
MaksymyLaRochefoucauldastanowią—wrazzProwincjałkami
Pascala—nowyetapwliteraturzefrancuskiej.wydobywająonezjęzy-
kafrancuskiegowłaściwości,wktórychstaniesięniedościgniony:ciętość,
subtelnośćrozróżnieńiprecyzjęzarazemodcieni.zwięzłość:ścisnąćmyśl,
obracaćjąnawszystkiestronyażsięjązagęścidojejjedynej,definitywnej
formy,tosązdobyczetejklasycznejepokiliteratury.zwłaszczadoprowa-
dzeniedoartyzmuironii,zadającejniedostrzegalnymruchemdłoninie-
omylneiśmiertelnecięcia.
Pomiędzymontaigne’emaLaRochefoucauldembyłojeszczejednozja-
wisko:kartezjusz.tadążnośćdonaukowegoujmowaniazjawisk,wiązania
ichwgrupy,wydobywaniaznichpraw,uogólnień,tojużowocRozpra-
wyometodzieiwogólekartezjanizmu.montaigneraczejsięzwierza,La
Rochefoucaulduogólnia,teoretyzuje.ujmujeduszęczłowiekaalgebraicz-
nie:zamiastcyfr,wprowadzaznaki.nieobywasiętonierazbezpewnego
wrażeniaoschłościlubzawiłości.
Aforyzmbyłwowymczasiemodnązabawąsalonowejliteratury.„nie
wiem,czypanizauważyła,żepasjarobieniasentencjiudzielasięjakkatar”
piszeLaRochefoucaulddopanidesablé.aforyzmjestostatnimniejako
etapemtegodestylowaniaesencjimyśli:zarazemmieściwsobieideałów-
czesnejliteratury,urodzonejwsalonieiprzefiltrowanejprzezsądcałego
towarzystwa.Czasemwyradzasiętowrozszczepianiewłosanaczworo:
„zabrnęliśmywsubtelność,zgubiliśmysięjużzupełnie”piszepanideLa-
fyette,zdającsprawęzjakiejśdyskusji.Czasemwyradzasięwgręsłów.tak
np.aforyzm,że„niemamydosyćsiły,abyposługiwaćsięcałymnaszym
