Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.Od„zanikucentrali”do„centrali”
29
rowaniaztekstu(tekstów)pewnychformuł,myśli,tez,ujętychczęsto
wszerokie,pojemnemetafory,któredawałysięnastępniezastosować
donowegoużycia,dookreślaniazjawiskkulturowychpozakontek-
stemmacierzystym.Możnazresztąpowiedzieć,żeniektórespośród
„silnych”metaforstałysięniezbywalnymskładnikiemnowegosłowni-
ka,określającegokształtkulturypoprzełomie.Swojądrogą—ciekawe
byłobyprześledzenieróżnychsposobówużyciaowychformuł-metafor
wnowymotoczeniu,chociażbyichporęcznościwobeckonieczności
wypracowaniaprzynajmniejprowizorycznegozestawupojęć,takby
wogólebyłamożliwarozmowaokulturzeporoku1989.Powiedzmy
teżnamarginesie,żecharakterystycznącechąkulturypierwszejdekady
IIIRPbyłopreferowanieprzezjejużytkownikówraczejmetaforuku-
tychprzezkrajowychautorów,słabiejzaśbyłyobecnemetaforyprze-
noszonezpracteoretykówpostmodernistycznych,choćzadomowiły
sięwpolszczyźnie:„kłącze”,„symulakry”czy„multiplikacja”.Znane
wszystkim,niestałysięwszakżeowepojęciaformułamiodnoszącymi
siędoogólniejszychzmiankultury„lokalnej”(azpowodzeniemokre-
ślałyowepojęciaprocesykultury„globalnej”;w„lokalnym”,polskim
kontekścieokreślałyonepewnączęść,pewienwycinekjakiejścałości).
WracającdowystąpieniaMariiJanion—otóżmożnastwierdzić,że
niezależnieodcałego,precyzyjniezorganizowanegowywoduautorki,
wtekścieznalazłysięswoiste„gniazda”znaczeniowe,będącejakby
metaforycznymzagęszczeniem,punktowymiośrodkamiwywodu;zo-
stałyowe„gniazda”następniewyjętezmacierzystegokontekstuibyły
wprowadzanewobrębinnychcałostekznaczeniowychprzezkomen-
tatorówstanowiskaJanion,usiłującychzaadaptowaćowemiejscadla
potrzebdokonywanegoopisunowejsytuacjiwkulturze.
Jakieto„gniazda”pojęciowo-metaforyczne?Przypomnijmy,żeswój
tekstzaczynaJanionodnakreślenia„filologicznejprzygodyMiłosza
zwłasnymtekstem”8,zawierającwkilkuzdaniachambiwalentny,nace-
chowanyniechęciądoromantyzmutyrtejskiego,stosunekautoraTrzech
zimdoprzedmiotuobserwacji.Janionwszakżezaryzykowałatezę,iż
mimowalkizromantyzmem,Miłoszzostał„wkręconywromantycz-
8M.Janion,Zmierzchparadygmatu,[w:]Ead.,Czybędzieszwiedział…,s.5.
Przedruk(zzaznaczonymitytułamipodrozdziałków)wksiążceautorki,DoEuropy—
tak,alerazemznaszymiumarłymi,Warszawa2000.
