Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.Od„zanikucentrali”do„centrali”
31
omiejscekulturywspołeczeństwieotwartym.ItuJanionkreślipro-
jektnowejkultury—rzutowanynadyskutowanąpodówczaskoncepcję
„końcahistorii”FukuyamyireplikęlordaDahrendorfa.Nowakultura
musisytuowaćsięwobeczmienionegoproblemutożsamościnarodowej
ieuropejskiej.
„MarzeniedlaPolski”—zaczynasięotokształtować„nowypara-
dygmatkulturypolskiej”.
Jakieśzarysytegoparadygmatujużmożezaczynająsięuwidaczniać.Wolnośćjed-
nostkiinapięciatragiczno-ironicznezniejwynikająceznajdąsięwjegocentrum.
Filozofiaegzystencji,wydobytarównieżzpolskiegoromantyzmu,leczinaczejodczy-
tanego,będzienieodzownymskładnikiemtegonowegomyślenia,którepowinnostarać
sięzrównoważyćinspiracjekulturywysokiejikulturymasowej,kulturyogólnonaro-
dowejiposzczególnychkulturalternatywnych,kultury„swojej”ikultur„obcych”12.
Jakbyśmydziśnatoniepatrzyli—takżepoprzezsprzecznościtego
projektu(zmierzchparadygmaturomantycznego,alenajegogruzach
narodzisięzinnej,romantycznejglebyegzystencjalnejnowy,ale
dalejzromantyzmuwypływającywzorzec)13,otóżbyłówprojekt
próbąstworzeniapewnejosiopisuzmiany,zjednostkąwcentrum,
niweczącymdychotomiekulturowe(zwłaszczazasypanierowumiędzy
kulturąwysokąiniską),choćniecopóźniejautorkawycofałasięztej
propozycjimediacyjnejnarzeczideisilnego„centrum”.
Wkażdymrazie,taczęśćrozpoznaniaJanionbyławówczaszbieżna
zposzukiwaniamiprogramowymi—cozaparadoks—nowegore-
gionalizmu,zwłaszczawmyśleniuokoniecznościszukania„środka”,
mediacjiw„trudnejtransformacji”kulturymonocentrycznejwpolicen-
tryczną.Przyczym—całościowemyślenieJanionokulturze,znajdo-
wałosięjednaknaprzeciwległymbiegunienowegoregionalizmu,choć
istniałypunktyzbieżne,naprzykładwlękuprzednacjonalistycznymi
zawłaszczeniamikulturowymi.Różnicę,jaksądzępodstawową,stano-
wiłowyrażoneprzezautorkęZmierzchuparadygmatusilniejwinnym
12Ibid.,s.22–23.Awwydaniuzroku2000,poprzedstawianymcytacieznalazł
sięznamiennydopisekautorki,wnawiasie:„Cóżzautopijnerojenia!”Zob.M.Janion,
DoEuropy,tak…,s.34.
13Zob.wnikliwe,częstopolemicznedodiagnozyJanion,uwagiT.Walas,zawarte
wszkicu„Zmierzchparadygmatu”—icodalej?,[w:]Ead.,Zrozumiećswójczas…,
s.151–225.
