Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
Okulturowychikomunikacyjnychaspektachmarginaliówuwagkilka
lubzapisieodręcznym.Inawetdrobneskreśleniaorazpozasłowneoznaczenia
graficzne,utrwalonewróżnychmiejscachksiążki,nietylkonamarginesach,
stanowiąniezwerbalizowanywprawdzie,alesemantyczniewyrazistyznakja-
kiejśmyśli,sugestiiczyintencjiużytkownikadrukulubmanuskryptu.
Mimoskojarzeń,jakiebudzisamanazwa„marginalia”
,zapisy,doktórych
sięonaodnosi,niemająperyferyjnegocharakteruczystatusuwsferzezna-
czeńiwartościkulturowych,nacojednoznaczniewskazująpracezgromadzone
wtomie.Ponadtonależyzwrócićuwagęnajeszczejeden,niezwykleistotny
aspekttychadnotacji,wykraczającypozaichinformacyjnewalory.Otóżpi-
smo,zarównowwersjiodręcznej,jakidrukowanej,zmieniającsłowooralne
wprzestrzeńwizualną,awdrugimprzypadkuwiążącjezniąostateczniezra-
cjipoddaniatechnologii,spowodowałododatkowenacechowaniesemantyczne
pustychprzestrzeni,zwyczajowoprzyjętychwstrukturzeikompozycjiksiąż-
ki6.Idotyczytonietylkojejnowożytnegokształtu,aletakżewcześniejszych
formutrwalanychmechanicznie(ksylografóworazinkunabułów),jakrównież
manuskryptów.Zracjiswoistejnaddanejpotencjalnościznaczeniowejwolne,
niezagospodarowaneobszary,wyraźnieoddzieloneodmiejsc„zamkniętych”
,
wksiążcewypełnionychkolumnątekstową,wsposóbszczególnyoddziaływa-
łyioddziałująnawyobraźnięużytkownika.Aktywizująjegouwagę,skłaniając
doskorzystaniazszansynaindywidualnezakorzenieniewczasie,atymsa-
mymnaocaleniepamięciwprzyszłościprzezutrwalającewsłownym,asze-
rzej–graficznym,obrazietreści,dlaktórychpierwotnyjestżywiołoralny–
werbalizującamyśli,opinie,spostrzeżeniaisądyżywamowa7.
Iwłaśniedlategonależyzcałąstanowczościąpodkreślić,żeszerokopojmo-
wanemarginaliastanowiąniezwyklecenny,wprzypadkuodręcznychzapisów
kapitalny–wprostunikatowy,materiałbadawczy,takżewaspekcieantropolo-
gicznym.Pozwalająbowiemobserwowaćmaterialne,konkretneefektyfunda-
mentalnegodlakulturyprocesuprzekształcania,czyteżswoistejtranskrypcji
prymarnegoprzekazuoralnegonapowstałewwynikuprzemianewolucyjnych,
urzeczowionewobraziesłowoiinneznakigraficzne8.Jesttoszczególniecenne
wprzypadkuzapisówprozą,któreodzwierciedlająspontanicznepraktykireto-
ryczneitymsamymmogąprzybliżaćzasadydziałaniapierwotnejwstosunku
dopismakomunikacjioralnej9.Niebagatelnyjestrównieżfakt,iżzapisybędące
przejawemkulturypamięcinawetpoupływieseteklatprzechowująniejakoza-
6Zob.W.J.Ong:Oralnośćipiśmienność.Słowopoddanetechnologii.Przekł.,wstępired.
J.Japola.Wyd.2przejrzaneipoprawione.Warszawa2011,s.188–195.
7Zob.ibidem,s.156–157.
8Por.D.R.Olson:Papierowyświat.Pojęcioweipoznawczeimplikacjepisaniaiczytania.
Przekł.M.Rakoczy.Wstępired.G.Godlewski.Warszawa2010,s.121–123.
9Zob.E.A.Havelock:Muzauczysiępisać.Rozważaniaooralnościipiśmiennościwkul-
turzeZachodu.Przekł.iwstępP.Majewski.Warszawa2006,s.63–72.
