Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
MarginaliarękopiśmiennezXVwieku.Wezwaniaiwestchnienia
praktykowaniemtegorodzajumodlitwwklasztorachorazwśródwiernych,
otyleniewydajesięprawdopodobne,abyśredniowieczniskrybowiecelowoje
pomijaliwtrakcieprzepisywaniamanuskryptów.Zgodniezówczesnąprakty-
kąkopiowanobowiemzarównotekstgłówny,jakiwszelkiekomentarzeoraz
marginalia.Ztegowzględuwydajesięwielceprawdopodobne,żedotyczyłoto
równieżumieszczanychnaobrzeżachkartwezwańtłumaczonychnajęzykpol-
skiprzynajmniejstolatwcześniej,niżwskazująnatozachowaneodpisy.Więk-
szośćśredniowiecznychmanuskryptównieprzetrwałajednakdodziś,toteżnie
można,niestety,udokumentowaćnajstarszychpolskichprzekładówwezwań37.
Pierwszewestchnieniautrwalanonamarginesachrękopisów.Miałysłużyć
pogłębianiuduchowejwięzizBogiemzarównowczasiepracy,jakipóźniej,
wtrakcielekturymanuskryptu.Stądmożnamówićodwojakimichprzezna-
czeniulubfunkcjonowaniu.Zjednejstronybyłatoformamodlitwypisarzalub
iluminatorawczasiepracy,zdrugiejnatomiastmożnatuupatrywaćnarzędzia
katechizacjiosóbzapoznającychsięzrękopisem,swoistejzachętydoprzerwa-
nialekturyiskierowaniamyślikuBogu.Dziśniesposóbpowiedzieć,czypięt-
nastowiecznewezwaniastanowiływyłączniewyrazindywidualnejduchowości
piszącego,czyteżnależyjewiązaćszerzejzduchowościąklasztoru,rytmem
codziennychmodlitw,lekturąpobożnychtekstówwtrakcieposiłkówikatechi-
zacjązakonnikówwtrakcieczynnościzwiązanychzkorzystaniemzrękopisów.
Tegotypuiaculatoriazachowałysięwniewielumanuskryptach.Jakwspo-
mnianonapoczątkupracy,powodemtakiegostanujestfakt,żewiększośćznich
tokopie,awezwaniaprzepisywanonakońcachwierszylubnawolnychprze-
strzeniachkart.Przykłademmogąbyćzapisypochodzącezmanuskryptuosyg-
naturzeL.XV.8należącegodoArchiwumProwincjiOO.DominikanówwKra-
kowie(dalej:ADomKrak).IchautoremjestnależącydotegozgromadzeniaPiotr
zKościana,którywlatach1430–1453kopiowałróżneinteresującegofragmenty
średniowiecznychdzieł,naprzykładśw.TomaszazAkwinuSummatheologiae,
PiotraLombardaSententiaeGlossasuperDecretaGratiani,kazaniaitraktaty,któ-
reostateczniezostałyzszytewjednącałość38.Nakartachwskazanegorękopi-
suodnajdujemykilkadziesiątwezwańdoBoga,Jezusa,MaryiorazŚwiętego
Piotra(patronapisarza,któregotenżeskrybanazywazdrobnialePiechnikiem),
naprzykład:nagórnymmarginesiekarty27recto:„Ach,miłaPannoMaria,po-
37DorotaMasłejpodobnyprzypadekopisaławksiążce:„ModlitwaPańska”wpol-
skimśredniowieczu.Znadstaropolskichrękopisów.Poznań2016.Autorkanapodstawieśred-
niowiecznychustawsynodalnychstarasięodtworzyćczas,wktórymmogłypowstać
pierwszetłumaczeniamodlitwyOjczenasz.Zgodniezpoczynionymiustaleniami,róż-
nicapomiędzyhipotetycznympierwszymtłumaczeniemanajstarszymizachowanymi
redakcjamiwynosiokołodwustulat.
38Szczegółowyopismanuskryptuzob.Z.Pajda:RękopisL.XV.8zArchiwumOO.Do-
minikanówwKrakowie.„PrzeglądTomistyczny”1997,T.6–7
,s.443–469.
23
