Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
CzęśćI.Wartośćproduktupracy-czaswekonomii
Innawątpliwośćwkwestii„aksjomatuzachowania”wiążesię
ztym,że-zgodniezustaleniamiMarksa-wartośćtowaruwpo-
szczególnejsferzeprodukcjijestokreślanaprzezcałkowitąmasę
pracyspołecznej,którejwymagacałkowitamasatowarówpo-
szczególnejsferyprodukcjispołecznej,anieprzezindywidualne
wartości100,comożnauważaćzaniezgodnez„aksjomatemzacho-
wania”:wartośćposzczególnegotowarumożeodbiegaćodczasu
społecznieniezbędnegodojegowyprodukowania.
Podsumowująctewątpliwości:należybyćbardzoostrożnym
wstosowaniudopojęciawartościekonomicznejanalogiidozasad
fizyki(wtymwypadkudozasadyzachowaniaenergii).
Zpoczynionychdotychczasustaleńwynika,żezarównoabso-
lutyzowaniepojęciawartościjakoniezależnegoodspołecznego
kontekstuwymiany,jakirelatywizowaniepojęciawartościwy-
miennejdopewnycharbitralnychaktówumowy(woluntaryzm)czy
-wdużejmierzeprzypadkowej-grypopytuipodaży-trudno
utrzymaćwodniesieniudomyśleniaMarksa.Należyraczejuznać,
żepojęciawartościiwartościwymiennejwrzeczywistejpraktyce
bytuspołecznegozbiegająsięimająobiektywnycharakter(spo-
łecznaprzeciętnaczasuniezbędnegoniezależyoddowolnych
umów,leczjestwyrazempoziomurozwojumaterialnychsiłwy-
twórczychistosunkówspołecznychpanującychnadanymetapie
rozwojuspołeczeństwa).Wprzypadkupojęciawartościtylkomy-
ślowomożemyabstrahowaćodkontekstuwymiany,stwierdzając,
żewkażdymprodukcieludzkiejpracyuprzedmiotowionyjestokre-
ślonyspołecznieniezbędnyczas.Bezkontekstuwymianypojęcie
wartościpozostajejednakkategoriąabstrakcyjnąijakościową.Po-
mysł,jakobyMarksdopuszczałzachowaniewartości,eliminując
jednocześniewartośćwymienną(komunizm),Temkinkomentuje
tak:„[…]tegorodzajuodróżnieniewartościodwartościwymien-
nejuMarksanigdyniewystępujeiniemożewystępować”101.
100M.Wolfson,
AReappraisalofMarxianEconomics
,s.66.
101G.Temkin,
KarolaMarksaobrazgospodarkikomunistycznej
,s.173.
50
