Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
KazimierzKelles-Krauz.Orelacjimiędzypraktykąaideą...
ściąiformądeterminującel,czyliharmonięspołeczną.Widealizowanymprzez
wielumyślicieliokresieDpierwotnegokomunizmu”ludziewytwarzaliwszelkie
dobrarządzeniprzeznaturęiprzedekonomicznąDwolęspołeczną”.Dopiero
wokresieDwłaściwejhistorii”życieludzizaczęłopodporządkowywaćsięwy-
twarzaniubogactw,aekonomicznapodstawazaczęłastawaćsięźródłemnorm
społecznych,takichjakprawo,etyka,sztukaczyfilozofia.Towtychwarunkach
formaspołecznazasklepiałasięwinstytucjach,przeżywałaekonomicznątreść
izoporemdostosowałasiędonowychpotrzebwynikającychzezmianwtech-
niceprodukcji.NiezwykleistotnewkoncepcjiKelles-Krauzajestto,żeproces
tenzachodzijakopraktycznakonsekwencjamaterialnychprzemian,niezaśjako
autonomiczna,zachodzącarównolegleewolucjamyśli.Tuteżujawniałysięróż-
niceinteresówludziwzależnościodichprzynależnościklasowej;robotnicy
wedleKelles-Krauzasąznaczniebliżejekonomicznejtreściniżposiadaczekapi-
tału.Autornieroztrząsałjednakimplikacjitegodychotomicznegoukładuklaso-
wego,skupiającsięzamiasttegonamechanizmachuzgadnianiaekonomicznej
podstawyzespołecznymiinstytucjami.Dlategonapoziomiespołecznychinte-
resów-godzeniatreściiformy-przywoływałteorięnaśladownictwaGabriela
Tarde’a,którarównieżDszczepitradycjenapłoncenowości”27.Zainspirowany
pojęciowościąTarde’aprzedstawiałzmianęspołecznąjakodwuetapową:wepo-
ceDsłownikowej”następujenagromadzenienowych,jednostkowychinteresów;
wepoceDharmonizacyjnej”mnogośćtychpojedynczychpotrzebjestprzetwa-
rzanadlapożytkuogółu-wujęciufrancuskiegosocjologadlaDprzeciętnejjed-
nostki”,ponieważtoona-jegozdaniem-jestźródłemtego,cospołeczne.
ZamierzchłąprzeszłośćKelles-Krauzopisywałjakozjednejstrony,zmito-
logizowany,czywręczteoretycznyideał-inspiracjadlaprzyszłości,zdrugiej,
tęmniejoddalonąhistoriępostrzegałzaMarksemjakoDzmorę”,któraniechce
przeminąć28,trwazaśdziękiinercjiinstytucji.Tęsknotazawyobrażonymiide-
ałamizdawnychczasównadawałakieruneknowymformom-tezaś,powsta-
waćmiałydlazmienionych,świeżychtreści.Wtensposób,jakargumentował
LeszekKołakowski,przeszłośćzyskiwałaznaczącąautonomięwzględemmate-
rialnejpodstawy,ustanawiająchoryzontcelówdlaprzyszłychinstytucji.Proces
maksymalizacjiprodukcjirządziłsięwłasnąlogiką,podczasgdyrozwójspo-
łecznykierowałsięsentymentemdlawyidealizowanejwolnościwstanieDna-
tury”,któregomiejscewhistoriiokreślałydoraźnepotrzeby.Paradoks-czy
sprzecznośćdialektyczna-zasadzałasięnatrudnościwłączeniucorazbardziej
zaawansowanychtechnikprodukcjizcorazwiększątęsknotązawyidealizowa-
nąwizjąpierwotnejspołeczności.DlaKelles-Krauzasprzecznośćtęmiałpo-
konaćkomunizm,godząchistorięrozwojurefleksyjnościitechnikizpotrzebą
27K.Kelles-Krauz,Socjologicznepraworetrospekcjiprzewrotowej,op.cit.,s.47;por.także:
G.Tarde,Lesloisdel’imitation,Paris1890,FélixAlcan,s.324.
28Markspisał:DTradycjawszystkichzmarłychpokoleńciążyjakzmoranaumysłachżyją-
cych”(Por.K.Marks,18brumaire’aLudwikaBonaparte,w:K.Marks,F
.Engels,Dzieławybrane,
t.1,Warszawa1949,KsiążkaiWiedza,s.229).
