Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
KazimierzKelles-Krauz.Orelacjimiędzypraktykąaideą...
23
Kelles-Krauzamieszczaństwokierowałosiętrzemazasadami,któreodpowiada-
łyjegodążeniom.Byłyto:determinizmimaterializmdziejowywmiejscewła-
dzynadprzyrodzonejiłask-domenyfeudalnychwładcówikapłanów;wyparcie
pewnikówzprzeszłościnarzeczindywidualnegoracjonalizmu,stanowiącego
podstawęwiarywewłasnąsprawczość;orazpozytywistycznapowszechnawia-
rawszybkiinieograniczonypostęp.Zasadyte,obowiązującenapoziomiefor-
my,objawiałysięjakoorganizacjasystemuindustrialnegonapoziomietreści.
WartowtymkontekścierazjeszczeprzytoczyćsłowaTimothy’egoSnyderana
tematroli,jakąwprocesietworzeniaideinarodowychirozwojukulturymaso-
wejKelles-Krauzprzypisywałmechanizmowiapercepcjispołecznej-formom
społecznym,którychzadaniemjestutrzymaniestatusquo33:
Kapitalizmprzeobrażastatyczny
,feudalnyporządekekonomicznynaliczne,mobilne
inakładającesięnasiebieklasy
.Jednostkawykorzenionazeswejtradycyjnejekonomicz-
nejispołecznejroliwnowejgospodarcekapitalistycznejznajdujejedynytrwałyelement
wjęzykuojczystym.[ł]Kapitalizmwymagaedukacji,azajejpośrednictwemtradycyj-
nemitynarodowe„winteresieekonomicznymkapitalizmu”docierajądonarodujako
całości,aniejedyniedosamychelit.Wtymmomencieintelektualiścikatalizująproces
„retrospekcji”.[ł]Kulturamasowaumożliwiarównieżprzekazywanieuciemiężonym
wyzwoleńczych„ideirównościidemokracji”34.
Filozofiapozytywnamiaławieńczyćhierarchięformklasymieszczańskiej,
alejednocześnieKelles-Krauzuważałmieszczańskikapitalizm,społeczeństwo
przemysłoweinaródjedyniezaniezbędneelementywprocesiedochodzeniado
socjalizmu.NiemniejSnyderzarzucałmuniedostrzeganiewłasnejDnarodowej
apercepcji”wdążeniachniepodległościowych.ZaSaint-SimonemKelles-Krauz
twierdził,żewpodzialedziejównaepokiorganiczneikrytyczne-podobnie
doepoksłownikowejiharmonizacyjnejTarde’a35orazepokkrytycznych,czyli
rozkładowychComte’a,którewystępująpomiędzykolejnymietapamirozwo-
jumyśli36-okresprzemysłowystanowiłniewątpliwietopierwsze.Możnasię
zastanawiać,czywedletegorozumowaniakolejnąepokąkrytyczną,następują-
cąpookresiepozytywistycznym,byłbyokresrozwojusystemówtotalitarnych
wrazzjegonastępstwamiwpostaciwojenświatowych.
Mieszczańskawiarawsprawcząmocjednostki,poznawcząmocnauki,któ-
rychefektówupatrywanowjaknajdoskonalszych-boopartychnaracjonalnych
imaterialnychprzesłankach-prawieimoralności,dlaKelles-Krauzastanowiła
fundamentmającegonadejśćmarksizmu.Drugielementtworzącytępodstawę
33SnyderdoceniałprzenikliwośćKelles-Krauza,którypostrzegałtożsamośćnarodowąjako
konstrukcjęformułowanązależnieodspołecznychpotrzeb.Myśltęwspółcześnierozwinęli
m.in.EricHobsbawm,ErnestGellneriBenedictAnderson[por.T
.Snyder,Nacjonalizm,marksizm
inowoczesnaEuropaŚrodkowa.BiografiaKazimierzaKelles-Krauza(1872-1905),op.cit.].
34Ibidem,s.214-215.
35Por.G.Tarde,Lesloisdel’imitation,op.cit.,s.205-208.
36Por.A.Comte,Rozprawaoduchufilozofiipozytywnej,op.cit.
