Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Dominacjaujęćsocjolingwistycznychiichkrytyka
Krytykanormatywnegozaangażowaniasocjolingwistykinatrafiajednakczasami
nażarliweripostyzestronyreprezentantówtegosubpolabadawczego.Częstoich
argumentacjasprowadzasiędostanowiska,socjolingwiści,stykającsięstaleze
zdecydowanieniesprawiedliwymuprzywilejowaniemokreślonychjęzykóworazich
użytkownikówkoszteminnych,niemogąiniepowinnipozostawaćobojętninazło.
Dążeniedoobiektywizmuorazneutralnościbadawczejskazanebyłobyponiekąd
naporażkę,skutkujączatratąaksjologicznejtożsamościdyscypliny.Jakstwierdził
BernardSpolsky:
Jakożesocjolingwistykajestgłębokozatroskanajęzykiemispołeczeństwem,pozostajeona
odswegozaraniarówniezaangażowanawkwestiespołeczne.Toteżniemasięcodziwić,że
socjolingwiścimusielidotrzećdotego,byzmierzyćsięzzagadnieniamispołecznejnierów-
ności,językowozakodowanejorazegzekwowanejdyskryminacji,prohibicjijęzykóworaz
karaniatych,którzynimimówią.Wielusocjolingwistówusiłujebeznamiętnieoraznaukowo
opisywać,cowidzą,jednakregularniewikłająsięwwysiłkigrupmniejszościowych,byopierać
sięprzymusowejasymilacjilubbybronużytkownikówstygmatyzowanychwariantówjęzy-
kowychprzedpostrzeganiemichjakoniewyedukowanych.Dlawielkiejliczbysocjolingwistów
właśnietaregularnamożliwośćniesieniapomocystanowiwyjątkowązachętę22.
Jednocześniecytowanyautorzgodziłsię,żesocjolingwistyce,mimowieloletnich
starań,nieudałosięsformułowaćszerokouznanejteorii,któraokreślałabytożsamość
dyscypliny.Wrezultacie,stwierdziłSpolsky,domenabadańsocjolingwistycznych
stajesięcorazbardziejzróżnicowanaizłożona.Mimoto,wmyśljegoopinii,główny
celbadańsocjolingwistycznychpozostajeniezmienny,ajestnimdążeniedopogłę-
bionegozrozumieniarozwojuorazfunkcjonowaniaprocesówjęzykowychorazich
kontekstuspołecznego23.
Najogólniej,wypadazgodzićsię,żesporypomiędzykrytykamiiobrońcami
dorobkuteoretycznegosocjolingwistyki,atakżepozycjiideowo-światopoglądowych
jejreprezentantów,okazująsięistotnymstymulatoremciągłegoposzerzania,lecz
równieżdookreślaniahoryzontupoznawczegodyscypliny.Wrezultacie,wtokumi-
nionychdziesięciolecisocjolingwistykaulegałainadalulegabogatemuróżnicowaniu
wewnętrznemu,generującrozlicznejejsubpola.
Niemniejjednakrefleksjadotyczącarelacjijęzyk-społeczeństworozwijałasięrów-
nieżpozaprzestrzendociekańsocjolingwistycznych,nierzadkoinspirującsięnimi,
leczrównieżwopozycjilubmimonich.Wefekciewspółcześniekwestiespołecznego
uwikłaniajęzyka,jakrównieżjęzykowegouwikłaniaspołeczeństwabywająstudiowane
napodstawiedalecezróżnicowanychpodejśćmetodologicznych,wywodzącychsię
irozwijanychwramachwieluodrębnychdyscyplin,nierzadkoposiadającychbogatą
historięorazsilnątożsamość.Corazczęściejreprezentancitychdziedzinwchodzą
wkooperacjęprzekraczającąsztywneramydziedzinowe,wprowadzającwżycie
22B.Spolsky,Sociolinguistics,Oxford1998,s.78.
23Tamże,s.78.
31
AdamMickiewiczUniversityPress©2021