Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ODDZIAŁYWANIEPROMIENIOWANIAJONIZUJACEGO
ZMATERIA
Najogólniejujmując,cząstkipromieniowaniajonizującegoprze-
chodzącprzezośrodekmaterialnypozostawiająnaswejdrodze
określoneporcjeenergii,którajestnatylewysoka,iżuszkadza
strukturęatomówwobszarzeoddziaływaniacząstek.Wprzypad-
kufotonówXiγorazelektronówzdeponowanaenergiaoddziałuje
najczęściejnapowłokielektronoweatomówośrodka,coprowadzi
dojonizacji(tzn.oderwaniaelektronu,któryzaczynaporuszaćsię
swobodnie)lubwzbudzeniaatomu(wwynikuprzesunięciajed-
negozelektronównawyższypoziomenergetyczny).Oznaczato
oczywiściezmianęwłaściwościfizycznychatomów,awzwiązku
ztymtakżechemicznychuszkodzonychmolekuł.Zmianatajest
stanemchwilowym,ponieważjonypowstałewnastępstwiejoniza-
cjirekombinująwtrakcienastępnychzderzeń,awzbudzoneato-
mypowracajądostanupodstawowego,emitującnadmiarenergii
(wpostacienergiicieplnejlubświetlnej).
Cząstkipromieniowaniamającemasęiładunekelektryczny,
przechodzącprzezośrodekjonizujągobezpośrednio,wodróżnie-
niuodpromieniowaniaelektromagnetycznego(Xiγ),którejonizu-
jeośrodekzapośrednictwemwtórnychproduktówswegooddzia-
ływaniazatomamiośrodka(dlategopromieniowanietonazywa
sięjonizującympośrednio).Pośredniajonizacjamożewystąpić
takżewwynikuoddziaływanianeutronów.
Przekazanieośrodkowienergiiwnastępstwieoddziaływania
promieniowaniajonizującegomożeodbywaćsięprzez:a)całko-
witąabsorpcjęenergiifotonulubcząstkiwmaterii,lubb)roz-
proszenieenergiifotonulubcząstki.
Absorpcjawystępujegłówniewprzypadkuniskoenergetycz-
nychfotonówX(tzw.efektfotoelektryczny)lubwysokoenergetycz-
nychkwantówγ(podczastzw.tworzeniapar);wpunkcieabsorpcji
zostajeuwolnionywówczaselektron(wprzypadkufotoefektu)lub
paraelektron–pozyton(przytworzeniupar).Wyżejwymienione
zjawiskazachodząwówczas,gdyabsorpcjiulegająfotony,oddzia-
ływaniemacharakterelektromagnetycznyidotyczypowłokelek-
tronowychatomówośrodka.Absorpcjajestjednakmożliwarów-
nieżwprzypadkucząstekmającychmasęizachodzinajłatwiej
wprzypadkupowolnychneutronów,które–dziękizerowemuła-
dunkowielektrycznemu–mogądotrzećdojądraatomu;mówimy
16
