Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
musu,zwłaszczadodziałańbardziejzłożonych,jestwwysokimstop-
niuograniczona.
2.Sposobemdrugimbyłobywytworzeniepewnegoobiektywnegome-
chanizmu,sprawiającego,iżswobodnedziałaniajednostekmotywo-
wanedążeniemdouzyskaniaindywidualnychkorzyściprzyczyniają
się–niejakoautomatycznie–dorealizacjiinteresówsystemujako
całości.Mechanizmten,któryA.Smithnazwałdziałaniemniewi-
dzialnejręki,aG.W.Hegelchytrościąrozumu,miałbybyćm.in.
podstawąfunkcjonowaniakapitalizmuwolnokonkurencyjnego(lese-
feryzm).OczywiścieSmith,owskametaforajestraczejpostawieniem
problemuniżjegorozwiązaniem(por.Legutko1986),istniejąteżistot-
neograniczeniategomechanizmu,zilustrowaneznakomicienp.dy-
lematemwspólnegopastwiska,kiedytopróbyzwiększeniazysku
indywidualnegoprzezwpuszczenienapastwiskododatkowejkrowy
zmniejszająwydajnośćpastwiskajakocałości(zob.Hankiss1986,
s.17ipassim).Wwersjiminimalnejmechanizmtenwinienpolegać
nastworzeniutakichprzynajmniejwarunków,wktórychinicjatywy
jednostek,korzystneidlanichsamych,idlasystemu,niebyłybysys-
temowoblokowaneczyutrudniane,aichefektymarnotrawione.Moż-
nateż,jaksięwydaje,skonstruowaćmechanizmystymulującedo
współdziałaniazinnymiwdobrzepojętyminteresiewłasnym.Domi-
nacjategomechanizmuwydajesiębyćzwiązanazdrugimtypemładu
wtypologiiOssowskiego,awięcładempolicentrycznym,opartym
nainterferencjidecyzji.
Sposobemtrzecimwreszciebyłoby–oczymdokładniejpisanowy-
żej–wytworzeniefunkcjonalnychdlacałościsystemuwartościimode-
linormatywnych,któremiałyby(m.in.dziękiprocesominternalizacji
iinstytucjonalizacji)mocsterowaniaindywidualnymizachowaniami,
takabyprzyczyniłysięonedodobrasystemu.Wartościtewpływałyby
nakształtzachowańniebezpośrednio,aleprzezwytworzenieodpowied-
niej,indywidualnejorientacji,któraodgrywałabywtymprzypadkuak-
tywnąrolęwokreślaniuzachowań.Zwróćmyprzytymuwagę,iżte
wartościiodpowiadająceimorientacjeindywidualnemogąbyćdwoja-
kiegorodzaju.Popierwsze–mogątobyćwartościeksponująceosią-
gnięciaiinteresyindywiduum,odwołującesiędomotywacjiegoistycz-
nej;ichfunkcjonalnośćdlacałegosystemuspołecznegowymagawtedy
wsposóbkoniecznydobregofunkcjonowaniaobiektywnegomechani-
23
