Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
13
zawybuchymesjanizmu.Topokoleniejestwybitniepozytywistyczneimili-
tarne(ł).Drugi,wktórymruchymillenarystycznesąrozumianejakowyraz
konfliktównawsi,zeszczególnymuwzględnieniemsocjologii.Socjologiczna
hermeneutykamesjanizmustanowiłaskokjakościowypodwzględemkon-
ceptualnejdefinicjitegoterminu,aleniebyłoskutecznegodialogumiędzy
socjologiąahistoriografią,cospowodowało,żewnowszejprodukcjihistorio-
graficznejmesjanizmzostałzdegradowanydoroliepifenomenu.Iwreszcie
czasyobecne,ostatniedwadzieściaczytrzydzieścilat,wktórychznaczenie
wybuchówmesjanistycznychjestinterpretowanenapodstawieichwłasnych
korzeniiodniesieńkulturowych(BragadoSousa2016:102).
OdczasówopublikowaniaprzezEuclidesadaCunhęOssertõesbrazylijska
naukapodejmowaławysiłkizmierzającedointerpretacjitychruchów,opierające
sięnatakichdychotomiachiopozycjach,jak:wybrzeże-sertdo;nowoczesne-
archaiczne;barbarzyństwo-cywilizacja.Większośćinterpretacji,jakiepojawiły
siępoOssertões,abytozjawiskowyjaśnić,wykorzystywałakategoriemedycyny,
antropologiifizycznej,geografiiczłowieka,politykiiekonomii.Dolat60.XXw.
dominowałyinterpretacjeiwyjaśnieniabiopsychologiczne,odwołującesięnp.do,
dominującejwśróduczestnikówtychruchów,takiegotypuosobowości,który
wwarunkachgeograficznejizolacjiiniedorozwojucywilizacyjnegopsychologicz-
niepredysponowałpopulacjezamieszkującesertonydomistycyzmu.Naprzykład
JosuédeCastrowesejuGeografiadafome(1946)wiązałzjawiskonfanatyzmu”
zchroniczniepanującyminasertoniesusząigłodem,które,wpływającnamóz-
gowykompleksbiochemiczny,miałybygenerowaćpoważnezaburzenianerwowe
(Castro1984:176-179).Chorobapsychicznazostałatupowiązanazczynnikami
społeczno-ekonomicznymi,zespołecznymkataklizmemsuszy,którycyklicznie
miałdezorganizowaćgospodarkęregionuitworzyćśrodowiskospołeczneludzi
zdezorientowanychinieprzystosowanych,podatnychnasugestieprzywódców
religijnych.Wszystkietewyjaśnienia,jakzauważaPompa,nosiłynswegorodzaju
atawistycznepiętno”:tworzyłynierozerwalnąparęsertanejoifanatyzmu.Innawet
gdykoncepcjemesjanizmuczysebastianizmuzajmąmiejscefanatyzmu,aanalizy
zacznąuwzględniaćrefleksjenadnideologiątychruchów,naukispołecznenie
będąwykazywaćwiększegozainteresowaniaaspektemspecyficzniereligijnym-
czynawetsymbolicznym-tychideiizachowańzbiorowych”(Pompa2004:72).
MariaIsauraPereiradeQueirozwpublikowanychodlat50.pracachanalizowała
tezjawiskawperspektywiemesjanistycznej,nzadającostryciosstygmatyzującym
interpretacjom,któreusiłowałyopisywaćruchymesjanistyczneimillenarystyczne
sertanejoswkategoriachpatologiispołecznej.Czyniąctak,repozycjonujeonato
zjawiskowlogicespołecznej,wktórejodzyskujeonocharakternormalności”(Silva
Queiroz2005:143).PracaOMessianismonoBrasilenoMundoPereirydeQueiroz
z1966r.stałasięwbrazylijskichnaukachspołecznychpunktemwyjściapóźniej-
szychbadańnadruchamispołeczno-religijnymi,utrwalającwlatach60.i70.ich
