Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Modusoperandi
ConajmniejodczasówAdamaSmitha,odktóregodatujesięnowożytnąekonomię,przyjmowano,
żegospodarkarynkowa(towarowo-pieniężna)funkcjonujewwarunkachdoskonalekonkurencyjnego
rynku,naktórymprzedsiębiorcymaksymalizujązyski,akonsumenciużyteczność,zaś„niewidzialna
rękarynku”wyznaczaceny,przyktórychoferowanapodażzrównujesięzefektywnympopytem.
Jednostkowekoszty,azatemiceny,sąrosnącąfunkcjąrozmiarówprodukcji,podczasgdypopytjest
malejącąfunkcjącen(pomijającmarginalneprzypadkipopytunadobraadresowanedokonsumentów
osnobistycznychupodobaniach).Wobectegonawykresie,gdzienaosirzędnychodkładasiękoszty
iceny,anaosiodciętychrozmiaryprodukcji(izatrudnienia)orazpopytu,krzywałącznejpodażyjest
rosnąca,zaśkrzywałącznegopopytujestmalejąca.Wstanierównowagi(cząstkowejuMarshalla
iogólnejuWalrasa)cenazrównujesięzkosztemkrańcowymizkrańcowymutargiem,akażdyczynnik
produkcjiotrzymujewynagrodzeniezgodnezjegokrańcowąprodukcyjnością.Wtensposób
mechanizmrynkowejkonkurencjirozstrzygazarazemopodzialewytworzonegoproduktumiędzy
czynnikiprodukcji–wmodeludwuczynnikowymmiędzyzyskibędącewynagrodzeniemkapitału
ipłacebędącewynagrodzeniempracy.Jeżeliwskutekjakichśzaburzeńnastępujeodchylenie
odrównowagi,topojakimśczasiemechanizmrynkowysamoczynnieprzywracatęrównowagę.
ImplikowanąpodstawątejkoncepcjirównowagiogólnejbyłoprawoSaya,zgodniezktórymkażda
podażautomatycznietworzydlasiebierynekzbytu[28].Roląpaństwajestpilnowanie,abywgospodarce
trwalezachowywanowarunkikonkurencji,dbanoojasne,sprzyjająceprzedsiębiorczościregulacje
prawneiinstytucjonalneorazunikanointerwencjikoniunkturalnej.Kiedypaństwojejniepodejmuje,
mechanizmrynkowyprowadzidopełnegowykorzystaniaczynnikówprodukcji,wtymdopełnego
zatrudnienia.
Tenuproszczonyischematycznyobrazzałożeńmikroekonomicznych,którydominowałwlatach30.
XXwieku[29],stanowidobrypunktwyjściaanalizymikroekonomicznychpodstawteoriiKaleckiego.Przede
wszystkimKalecki(podobniejakKeynes)odrzucahipotezę,jakobyniczymnieskrępowanymechanizm
rynkowypozwalałnatrwałeutrzymywaniepełnegowykorzystaniaczynnikówprodukcji.Przeciwnie,
rozwiniętagospodarkarynkowanawetwszczytowympunkciedobrejkoniunkturypracujeprzywolnych
zdolnościachwytwórczych.Pełneichwykorzystaniezdarzasięwyjątkowoijestefemerydą.Rozmiary
produkcjiizatrudnienianiesąograniczonepostroniepodażyczynnikówprodukcji,leczpostronie
rozmiarówefektywnegołącznegopopytu.Jednązkonsekwencjitegogeneralnegozałożeniajestto,
żedozmianłącznegopopytugospodarkadostosowujesięprzedewszystkimpoprzezzmianyrozmiarów
produkcjiizatrudnienia,aniepoprzezzmianycen.Wobectegoefektsubstytucji,którynapoziomiezałożeń
mikroekonomicznychdominujewekonomiineoklasycznej,wteoriiKaleckiegonieodgrywawiększejroli
iniejestczynnikiemprzywracaniarównowagi.ObniżeniepłacuKaleckiego(iKeynesa)powodujespadek
popytuidekoniunkturę,aniezwrotkubardziejpracochłonnymmetodomwytwarzania.
Podrugie,Kaleckiodrzucahipotezęfunkcjonowaniagospodarkiwwarunkachdoskonałejkonkurencji.
Zaczynaodcen.Ichtworzenienieodbywasiębynajmniejnakonkurencyjnymrynkuaniniekształtujeich
jegoniewidzialnaręka.Narynkuproduktówprzetwórczychdominująróżneformykonkurencjimono-
ioligopolistycznej,przywództwocenowe,lokalneiglobalneograniczaniekonkurencji.Wodróżnieniu
odsurowcówipłodówrolnych,którychwzrostpodażynakrótkąmetęnaogółniejestmożliwy,wobec
czegoichcenyzmieniająsięwrazzezmianamipopytu,cenyartykułówprzemysłowychiusług
sąwyznaczaneprzezichproducentównapodstawiejednostkowychkosztówzmiennychichprodukcji.
Sątokosztypracyorazkosztysurowcówimateriałów.Natekosztyprzedsiębiorcynarzucająmarżęzysku
bruttodlapokryciakosztówstałychizapewnieniasobiezysków.Owysokościtejmarżydecydujestopień
koncentracjiprodukcji,promocjasprzedażyorazsiłazwiązkówzawodowychvis-à-visorganizacji
pracodawców.WśladzaAbbąLerneremKaleckiczynnikitenazywał„stopniemmonopolizacji”
gospodarki.Stopieńmonopolizacji,aniekrańcowaprodukcyjnośćczynnikówprodukcji,wteorii
Kaleckiegodecydujeofunkcjonalnympodzialenowowytworzonegoproduktumiędzypłaceizyski.Tojest
zarazemzwornikjegoteoriipodziałuzteoriącyklukoniunkturalnegoidynamikigospodarczej.Ocyklu
idynamicedecydująbowiem–oczymdalej–wydatkiinwestycyjneprzedsiębiorców,którezarazem
decydująowielkościizmianachzysków.Kiedy,jakwczasachKaleckiego,relacjejednostkowychkosztów
