Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
ImmanuelKant,Metafizycznepodstawynaukiprawa
niekiedyprzypisów8;inaczejbowiemto,cojesttutajmetafizyką,niedawałobysię
wyraźnieodróżnićodtego,cojestempirycznąpraktyką[stosowania]prawa9.
Abyuprzedzićlubteżodeprzećczęstowysuwanyzarzutciemnościwywodów
filozoficznych,ba,nawetichrozmyślnejniejasności(Undeutlichkeit),stwarzającej
pozórpoznawczejgłębi10,niemogęzrobićniclepszego,jaktylkochętniezgodzić
sięnato,copanGarve11,prawdziwyfilozof,uważazaobowiązekkażdego,
azwłaszczafilozofującegoautora.Ograniczyłbymtowymaganiejedyniewarunkiem,
abyspełniaćjetylkowtejmierze,wjakiejpozwalanatonaturanauki,którąmamy
poprawićlubteżposzerzyć.
Ówświatłyczłowiek(wswoichPismachmieszanych12,s.352nn.)domagasię,
abykażdafilozoficznateoria-jeżelijejtwórcaniemabyćpodejrzewanyonie-
jasnośćswychpojęć-dawałasięprzedstawićwformiepopularnej(ztakązmy-
słowąnaocznością,jakawystarcza,abyuczynićjązrozumiałądlawszystkich13).
Chętniesięnatozgodzę[żefilozoficzneteoriepowinnymiećtakicharakter],
zwyjątkiemwszakżesystemukrytykisamejwładzyrozumuiwszystkiego,co
możnaudokumentowaćtylkoprzeztojejokreślenie14:należytobowiemdo
odróżnieniatego,cojestwnaszympoznaniuzmysłowe,odtego,cownimjest
nadzmysłowe,amimotomieszczącesięwkompetencjachrozumu.Ten[system]
niemożenigdyprzybraćformypopularnej,taksamozresztą[jakniemożejej
przybrać]wogóleżadnaformalnametafizyka;aczkolwiekjejwynikimożnaprzed-
stawićjakocałkiemoczywistedlazdrowegorozsądku(którysamotymniewie-
dząc,jestmetafizykiem)15.Wtymwypadkuniemożnazabiegaćopopularność
(językpospolity),lecznależykłaśćnacisknascholastycznądokładność(Pünktlich-
keit),choćbysięjąganiłojakodrobiazgowość(gdyżjesttojęzykszkolny16):
tylkobowiemwtensposóbmożnadoprowadzićdotego,abypochopniewyroku-
jącyrozumzrozumiałnajpierwsamsiebie,zanimposuniesiędodogmatycznych
twierdzeń.
8JakzauważaKlausE.Kaehler(DieAsymmetrievonpriorischerRechtslehreundpositivemRecht
beiKant,»JahrbuchfürRechtundEthik»,1:103-112),Kantniejestdalejzbytkonsekwentnywprze-
strzeganiutejreguły(tamże,s.106).
9empirischeRechtspraxis
10denScheintieferEinsicht
11J.Chr.Garve(1742-1798),profesorfilozofiiwLipsku.
12VermischteAufsätze,1796;chodzioartykuł:»VonderPopularitätdesVortrags».
13einerzurallgemeinenMittheilunghinreichendenVersinnlichung
14wasnurdurchdieserihreBestimmungbeurkundetwerdenkann
15Woryginale:fürdiegesundeVernunft(einesMetaphysikers,ohneeszuwissen),coewentualnie
mogłobyteżznaczyć:»dlazdrowegorozsądku(którym,samotymniewiedząc,odznaczasię
metafizyk)».
16Przeciwstawieniu»językpospolity-językszkolny»woryginaleodpowiadarozróżnienie
Volkssprache-Schulsprache.
