Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Zhistoriipolskichleksemów…
Prasłowiańska*zabava<zajęcie,zajmowaniesięczymś’jakoderywatod
czasownika*zabaviti<zająćczymś,zabawić’,kontynuującnagrunciestaro-
polskimpostaćgłoskową-ZABAWA,występowaławznaczeniu<zawada,
przeszkoda,zastawa’,<jaz’,tj.przeszkodanarzece,cowynikałozeznaczenia
motywującegojączasownikaZABAWIĆ<zająć,zatrzymać,zabrać,niepo-
zwolićodejść’,rejestrowanegoteżwpostaciniedokonanejZABAWIAĆ<zaj-
mować,zabierać’(SłstpXI,41;SłetBor,724).Obokdawniejszegoznaczenia
<zawada,przeszkoda,mitręga,zwłoka’wXVIwiekuzesłowemzabawazłą-
czyłosię<zajęcie,zajmowaniesię,zatrudnienie;robota,czynność,obowiązek’
(Wsłet,77;Kopaliński2007,III,468),natomiastzczasownikamizabawić,za-
bawiać(gdzieś),takjakzbawić(gdzieś),wwiekachXVI-XVIII-znaczenie
<przebywaćgdzieśkrótkolubdługo;zatrzymaćsięgdzieśnakrótkolubdługo’,
costworzyłopodstawędowykształceniasięznaczenia<zwlekać,ociągaćsię’.
Równieżderywatzabawa-takjakjegosłowotwórczapodstawazabawić-
zacząłoznaczać<długieprzebywaniegdzieś’,adalej-<opóźnienie,zwłokę’.
Ztego<długiegoprzebywaniagdzieś’wykształciłosięznaczenie<zajęcie
kogoś//sięczymś,zatrudnieniekogośprzyczymś’;<zajęciesięczymś,zainte-
resowaniekogoś//sięczymś’.Stądteżdlakogoś<zajętego,zatrudnionego,za-
absorbowanego’pojawiłosięokreślenieZABAWNY,którefunkcjonowało
jeszczewpolszczyźnieXVIIIwieku,np.nWłościanieżniwemzabawni”
(SłfrazII,717-718),choćwtymczasiejuż,anawetwcześniej,boodwieku
XVII,zzabawąorazzabawić/zabawiaćzaczęłołączyćsięznaczenie<czyn-
nościbawiące,cieszącekogoś,pozwalająceprzyjemniespędzićczas;roz-
rywka;to,cobawi’.Znaczeniedzisiejszegozabawny,tj.<śmieszny,pocieszny,
rozweselający’,jestkonsekwencjątakichprzesunięćsemantycznych.
DzisiejszemuZABAWIAĆ(SJPIII,824),występującemuczęściejwpo-
staciniedokonanej,przypisanejestznaczenie<zajmowaćkogoś,dostarczając
murozrywki;uprzyjemniaćkomuśczas’,np.nzajmowaćgościarozmową”,
cojestrezultatemzawężaniasięznaczenia<zajmować,trudnićsięczymś
wogóle’do<zajmować,trudnićsięczymśmiłym,przyjemnym’.Drugimwła-
ściwymmuznaczeniem-leczopatrzonymkwalifikatoremksiążkowe-jest
<spędzićgdzieś,ukogośjakiśczas’,np.nzabawićukrewnychprzeztydzień”,
przechowująceznaczeniewytworzonewpolszczyźnieokresuśredniopol-
skiego.Podobnemudorozwojupierwszego(wskazanegowyżej)znaczenia
czasownikazabawiaćuległyteżczasownikiopostacizwrotnej-ZABAWIĆ
SIĘ/ZABAWIAĆSIĘ,którymprzynależnejestznaczenie<spędzićczasna
rozrywce,uprzyjemnićsobieczymśczas’oraz<zająćsię,zatrudnićsięczymś,
zwłaszczadlarozrywki,nietraktująctejczynnościpoważnie’(SJPIII,824).
21
