Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
MirosławaWronkowska-Dimitrowa
Przyjmującinformacjepodawanewhasłachsłownikowychianalizując
użyciewyrazówzabawa,zabawić,zabawi(a)ćsię,powiedziećmożna,żeod
ogólnegoznaczenia<zatrudnienie,zajęcie’doszłodoznaczeniazograniczo-
nymzakresem-<przyjemnezajęcie,rozrywka,uprzyjemnianieczasu,to,co
bawi’ażpo<zebranietowarzyskiewcelachrozrywkowych,bal’.Możnaprzy-
puszczać,żestałosiętowzwiązkuzwartościowaniemróżnychrodzajówza-
bawy,codoprowadziłodowyodrębnieniaznaczeniapodanegoprzezSamuela
BogumiłaLindego<zabawamiła,przyjemna,któraczasmiłoskraca,opozycja
nudy’(SłLVI,592).Dołączyćmożnatuteżtakąkonstatację:znaczenie<zaję-
cia,zatrudnienia,przeszkody’uzyskałoograniczeniezakresuużyciado<zaj-
mujące,wesołespędzanieczasu’;zabawa,zabawny(ażdo<śmieszny’),atakże
isamo(za)bawićsięnabrałyodcieniawesołości,słowomtympierwotniezu-
pełnieobcego(por.SłetBrück,18).
Zniecoprzekształconymwstosunkudopierwotnegoznaczeniemcza-
sownikazabawić,zabawiać,tj.z<zajęciemkogoś//zajęciemsięczymś’,wiąże
sięZABAWKA-obecnienazywająca<przedmiotsłużącydzieciomdozabawy’
albo<rzeczniemającąpoważnegoznaczenia;błahostkę,głupstwo,drobnostkę’.
Historyczniejednak,pochodzącodczasownikapsł.*zabaviti<zająćczymś,za-
bawić(tj.zatrzymać)’,zzabawkąłączyłosię<zajęcie,zatrudnienie,przeszkoda’
-takjakizabawaodnotowanewtakimznaczeniuzostałojeszczezprzełomu
XVIIIiXIXwieku(SłLVI,592).Standzisiejszyzaświadcza,żerezultatem
dalszychzmianbyłoprzeniesienienazwyczynnościnaprzedmiotzajęcia,zaj-
mowaniasię(czymś)-stałasięnazwąprzedmiotu,któryzatrzymywał(sku-
piał)uwagędzieci.Agdydoznaczeniaczasownika<zająć//zajmowaćsię,
trudnićsię’doszedłelementemocjonalnynacechowanydodatnio(pozytywnie
wartościujący)-<czymśmiłym,przyjemnym’,toizabawkastałasięnazwą
przedmioturadosnego,przyjemnegozajmowaniasię,występującobocznie
zfunkcjonującąodXVIIIwiekunazwą(synonimiczną?)bawidło:bawidładzie-
cinne<zabawka,igraszka,błahostka’(SłwarI,106-107),bawidło,bawidełko
<fraszkadozabawki,zabaweczka’(SłLI,63).
Podczasgdyznaczeniapolskichzabawka,bawidło,bawidełkopochodzą
odwtórnegoznaczeniaczasownikówbędącychichpodstawą,wjęzykachSło-
wiańszczyznypołudniowejiwschodniejnazwaprzedmiotubawieniasięzwią-
zanajestzczasownikiemopierwotnymznaczeniu<bawienia,zabawy’-igrać
(por.niżej);zabawkawjęzykuchorwackimczybułgarskimtoigračka,wro-
syjskim-igruška.Występującawpolszczyźnieigraszka,niewątpliwiezezna-
czeniempsł.*igratipowiązana,odbiegajednakodpodstawypodwzględem
odcieniaznaczeniowego(por.niżej).Dlanazwaniazabawkidziecięcejistniało
teżwdawnejpolszczyźniesłowoonieodmiennejpostaci:czaczu,występu-
22
