Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Zhistoriipolskichleksemów…
XVIwiekurównieżprzymiotnikGIERNY
,np.wwyrażeniugiernyplac(Słet-
BańkI,469),któryzastąpiłwcześniejszeIGRZYSKO-najpierwniosącezna-
czenie<miejscegier’,apóźniej<samej(i)gry’(SłetBańkI,539),któreidzisiaj,
występujączwyklewformieliczbymnogiejigrzyska<zawody,imprezypu-
bliczneoróżnymcharakterze,zależneodepokiikraju’(SJPI,723),stanowi
nazwęwydarzeniasportowego,gdzietoczysięrywalizacja,zawody.
Spośródwyrazówdawnejpolszczyznyznajdującychsięwrodzinieod
igraćprzywołaćtumożnaprzymiotnikiIGIERNY(SłetBrück,190)oraz
IGRZYWY<oddającysięzabawom,uciechom,żartom’,ilustrowanyużyciem
wBibliikrólowejZofii(Tob3,17):nnigdymsiękuigrzywymnieprzymie-
siła”,potraktowanyjakobohemizm(SłetBańkI,539).Dołączadotejgrupy
wyrazówIGRZEC/JIGRZEC<śpiewakwędrowny,kuglarz,błazen’,który
wpodobnymkształcieodnotowanyzostałteżwjęzykustaroruskim-igrec,
igrok(SłetBrück,154,190);takżeIGRASZKA,poświadczonajużw1600
roku,aterazuznawanazarutenizm(zukr.ihraška),którejtoczęstewystępo-
wanienotujesiędopierowdrugiejpołowieXIXwieku(SłetBańkI,539).Jest
tosłowożywotneiwewspółczesnejpolszczyźniewystępujejako<bawienie
się,igranie,zabawa’,awpołączeniu:igraszkisłowne-<grasłów’orazjako
<to,czymsięktośbawi,zabawka,rzeczmałejwagi,drobiazgdrobnostka,bła-
hostka’(SJPI,723).Wznaczeniutakimwystępujeteżwefrazeologizmach,
którychjestkomponentem,np.byćigraszkąkogoś//być,staćsięigraszkąlosu
(SłfrazI,285).Podobnie,boraczejwutartychpołączeniach,występujewję-
zykupolskimIGRAĆ,tj.<robićsobiezczegozabawkę,żarty,igraszkę’,czyli
<traktowaćcoślekceważącoalbojakzabawę’,np.nIgraćzchorobą”,awefra-
zeologizmienIgraćzogniem”-<narażaćsięnaniebezpieczeństwo’(SJPI,723).
Ponieważzabawąmożebyćrozrywka,polegającąnatańczeniu,toprzy-
wołaćwypadakontynuantyprasłowiańskichsłów,związanychztańczeniem,
tańcem-*plęsati,*plęsanije,*plęsьcь<tancerz’,zktórymitozwiązekmają
polskiePLĄSiPLĄSAĆ.Przypomniećtutajwarto,żesłowiańskienazwanie
tańcapochodziodplęsanija,tj.<klaskaniawręce’(dziewcząt).Topierwotne
znaczenie,czyli<klaskanie’,najstarszepoświadczenieznalazłowtekście
zprzełomuXIViXVwieku-wPsałterzufloriańskim(Psalm97,8):rzeki
plęsaćbędąrękama…,atrwałowpolszczyźniejeszczedopoczątkówdrugiej
połowyXVIwieku(możejużjakoarchaizmbiblijny?).AndrzejBańkowski
przytaczawersetzBibliiLeopolity(1561),informującjednocześnie,żepóź-
niejszymwydaniutejBibliijesttosłowozastąpioneodpowiedniąformącza-
sownikaklaskać(SłetBańkI,609).
DziśPLĄSjako<skocznetany,taniec’kwalifikowanejestjakosłowoprze-
starzałe,zwyklewystępującewliczbiemnogiej-pląsy,funkcjonująceraczej
27
