Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Językowo-kulturowyobrazzabawyztańcami…
towarzyskie,naktórymsięodbywajątańce’(SJPDX,403;SWJP,1302;USJP
IV
,740)6.
ZapożyczonyzniemieckiegoiżywywjęzykupolskimodXVwiekuwyraz
taniec(Brückner1970,565;Długosz-Kurczabowa2003,495;Boryś2005,626)
-zgodniezdefinicjąwewspółczesnychinajnowszychpopularnychźródłach
leksykograficznych-oznacza1)<rytmiczneruchyciała,zwłaszczanóg,wy-
konywanewtaktmuzykijakorozrywkatowarzyska,popisartystycznylubjako
formaobrzędowa’oraz2)<utwórmuzyczny,przyktórymmożnatańczyć’
(SJPSzIII,478;SWJP,1121;USJPIV,20)7,cojednoznacznieprzyporząd-
kowujegorozrywceogółem,azabawieztańcamiszczególnie,aleodbiegaod
zakresusemantycznegowyżejwymienionegohasłasłownikowegowujęciu
diachronicznym.ZgodniebowiemzjegorejestremwSłownikuwarszawskim
byłzwiązanyfunkcjonalnierównieżzrycerstwem,wojskowościąidawną
sztukąwalki-jakotaniecmarsowy,czyli<harce,uganianiesię,utarczka,
walka,turniej,zapasy;szykbojowy’(SWVII,18-19).Obiejednostkileksy-
kalnezdużądoząprawdopodobieństwałączyłapowtarzalność(ruchówise-
kwencji)czyrytmnarzucanyinstrumentamimuzycznymi.Obieteżcharakte-
ryzująsięwysokimdawniejstopniemupowszechnieniawjęzykuikulturze,
oczymświadcząwyimkiilustrująceichzakressemantycznyorazżywot-
ność,wybraneztekstówpisarzyXVI-XVII-wiecznych,m.in.MikołajaReja:
nTrudnotegodotańcaciągnąć,ktonieradskacze”8;Ł.Górnickiego:nSzła
znimwtany”;WacławaPotockiego:nZtańcadogrobuniejednegoniosą”-
wodniesieniudopląsów-orazMarcinaBielskiego:nRuśsięnanasoburzyła,
pomóżmymutegotańca,naktóryprzyjechali”;BartoszaPaprockiego:nTata-
rowieprędkoprzyszlidokoniisprawyskoczylitańcem”;MaciejaStryjkow-
skiego:nLitwaznajwiększąśmiałościąTatarompierwszymiwtórymtańcem
odpórdała;naostatekTatarowie,niemogącwytrzymaćtrzeciegotańca,po-
częlipierzchać;Litwazaśzaniemigonionegotańcując,tymśmielejbiła”;
MarcinaPaszkiewicza:nTatarowieradzisiępotykająwpolurównym,półki
(sic!)swewokołozgromadziwszy,szykiemzakrzywionym,którypospolicie
6Jakoefektmetaforyzacjisemantycznejfunkcjonujewewspółczesnymjęzykupolskimzna-
czeniezabawyotreści<nieodpowiedzialnezachowanie,zajmowaniesięczymśbezodpo-
wiedniegoprzygotowania’,zilustrowanewUniwersalnymsłownikujęzykapolskiego
przykładamiużycia:nZjednejstronytobyłatylkozabawawmiłość”.nMieliśmynadzieję,że
sięopamiętaizostawitęzabawęwpolitykę”(USJPIV
,740).
7Podaneźródłasąjedynieprzykładowe.
8Tencytatinastępneilustrującezakresfunkcjonalnyużyciajednostekleksykalnychtaniecita-
niecmarsowyprzytaczamzaSłownikiemwarszawskim(SWVII,19).
33
