Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ElżbietaSkorupska-Raczyńska
nKsiężamusielipilnowaćkatechizmuiinszychzabaw,którenależądona-
wracaniaićwiczenialudzi”.Odalszejżywotnościtegosemu,przyporządko-
wanegopracy,mogąświadczyćprzykładyjegoużyciaprzywołanewSłowniku
warszawskimzdorobkuXVIII-wiecznegopisarzaipedagogaDawidaPil-
chowskiego:nOkołodziełaswegozabawnatroskliwośćmawsamejzabawie
osobliwszeukontentowanie”bądźżyjącychnaprzełomieXVIIIiXIXwieku
pisarzaJulianaUrsynaNiemcewicza:nZabawawojennazwielenieprzyja-
cioły”czyJózefaKossakowskiego,działaczapolitycznegoioświatowego:
nMożnanaprowadzićmłodegodopoznaniaipokochaniazabawypożytecz-
nej,którąpracąnazywamy”.ObaznaczeniawXIXwiekucharakteryzowały
sięrecesywnością,zaśwpoczątkachXXwiekubyłyjużkwalifikowanejako
nmałoużywane”(SWVIII,16).
RównoległeodXVIwiekurozwijasięwpolszczyźnieznaczeniezabawy
związanejzbeztroskąirozrywką,czegosygnałodnajdujemywsłowachŁu-
kaszaGórnickiego:nWszystekczasudworunazabawiesiętrawi”,charakte-
rystycznieganiącychnadmiarrozrywki4.Kolejnezaścytatyodzwierciedlają
rozległośćsemantycznąanalizowanejprogresywnejjednostkileksykalnej,
objaśnionejwtezaurusiedefinicjąotreści<uprzyjemnienieczasu,rozrywka,
krotochwila;zebranietowarzyskie,wieczór,bal’ipotwierdzonejwyimkami
zdziełP.Skargi:nWkażdejwesołejzabawieczaszdasiękrótkiimijarychlej,
niżchcemy”;IgnacegoKrasickiego:nZabawapoślednimjestcelemczytają-
cego,pożytkowisłużyćitowarzyszyćpowinna”;FranciszkaKarpińskiego:
nNiewinnatozabawa,którąwierszmójgłosi”;HenrykaRzewuskiego:nWró-
cilidopokojów,żebyprzedłużyćzabawękielichową5”czyAdamaMickiewi-
cza:nZniąmiałemzabawy”.AutorzySłownikawarszawskiegopodajądalej
wyrażenia:nzabawapubliczna”,nzabawakwiatowa”,nzabawatańcująca”bę-
dąceprzykładamiróżnychużyćanalizowanegosemu,wskazującychnaproces
jegogeneralizacji.
Efektemrozwojusemantycznegowyrazuzabawajestwyodrębnieniewe
współczesnejpolszczyźniejednostkiznaczeniowejidentyfikującej<spotkanie
4WedługWiesławaBorysia,znaczeniezabawyzwiązanezrozrywkąobecnejestwpolszczyź-
nieodXVIIw.(Boryś2005,723).
5Zdużądoząprawdopodobieństwazabawakielichowaeufemistycznieokreślapijaństwo.Po-
twierdzajątoformyzarejestrowanewSłownikuwarszawskim,takiejak:kieliszkowyprzen.<pi-
jacki’,kielichowiczikielisznik<lubiącysobiepopić,pijak,opilec,dusikufel,moczywąs,
moczymorda’orazkielichować<kielichemsiębawić,spełniaćkielichy’,czylipićalkohol(SW
II,324).
32
