Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Zagrzebwchorwackiejproziemiędzywojennej
11
Należypamiętać,żeZagrzebwokresiemiędzywojennym,choćbyłnaj-
większymmiastemchorwackim,niezaliczałsiędodużycheuropejskich
ośrodkówmiejskich.TrudnogobyłoporównywaćzówczesnymLondynem,
Berlinem,Paryżemczy–bliższymimugeograficznie–WiedniemiBuda-
pesztem,dlategoteżjegoliterackiobrazznacznieodbiegałodprzedstawień
wspomnianychmetropolii.PierwszedziesięcioleciaXXwiekutodopieropo-
czątekekspansjiprzestrzennejZagrzebiaorazczasprzyspieszonejindustria-
lizacji,atakżezmiandemograficznych.Wedługspisuludnościz1911roku
miastoliczyłoblisko80tysięcymieszkańców,coczyniłojestosunkowonie-
wielkimośrodkiemznajdującymsięnadalekichperyferiachAustro-Węgier.
Wnowympaństwie,KrólestwieSerbów,ChorwatówiSłoweńców,Zagrzeb
stałsiędrugimpoBelgradziemiastempodwzględemliczbyludności.Zy-
skałtakżeekonomiczneikulturoweznaczenie.Przezcałyokresmiędzywo-
jenny,choćbyłmarginalizowany,stanowiłprzeciwwagędlaBelgradu,co
ostateczniepotwierdziłouchwaleniekonstytucji28czerwca1921r.,praw-
nienarzucającejcentralistycznysystempaństwowy(ustawaobowiązywała
do6stycznia1929r.)12.
W1918r.wZagrzebiumieszkałojuż100tys.osób,w1931r.ichliczba
wzrosłado185tys.,ajeśliwłączyćdotejstatystykiprzedmieścia–258tys.
Szacujesięzaś,żew1941r.mieszkałotam260tys.osób13.Wrazztransfor-
macjąprzestrzenimiastaradykalniezmieniałsiętakżejegopejzażspołeczny.
Corazbardziejuwidoczniającesięrozwarstwieniespołeczeństwazdawałosię
przyciągaćuwagęwieluówczesnychtwórców,codostrzecmożnawtekstach
publikowanychwlatach30.14WtedyteżbowiemmieszkańcyZagrzebiaza-
częliodczuwaćnawłasnejskórzekonsekwencjeświatowegokryzysugospo-
darczego,któregosymbolicznympoczątkiemnatymobszarzebyłupadek
PierwszejChorwackiejKasyOszczędnościowej(Prvahrvatskaštedionica)
wdrugiejpołowie1931r.Sytuacjiniepoprawiałfakt,żeZagrzebmusiałsię
wtymczasiezmierzyćzogromnąliczbąnowoprzybyłych,którzypostrzegali
miastojakomiejscenieskończonychmożliwościidobrobytu15.
MiędzywojennyZagrzebnienależałdodużychmiasteuropejskich,ajego
krajobrazmiałwiejskicharakter.Wystarczyłowyjśćpozaścisłecentrummia-
sta,abyusłyszećpianiekogutówlubzobaczyćrozciągającesiępolazbóż.
Nietrzebabyłooddalaćsięodgłównegoplacu,czyliplacubanaJelačicia,
12
I.Goldstein,Hrvatska1918-2008,Zagreb2008,s.56-60.
13
I.Kampuš,I.Karaman,TisućljetniZagreb.Oddavnihnaseljadosuvremenogvelegrada,Zagreb1975,
s.187.
14
K.Nemec,Čitanjegrada.Urbanoiskustvouhrvatskojknjiževnosti,Zagreb2010,s.146.
15
I.Goldstein,G.Hutinec,PovijestgradaZagreba,2.knjiga,20.i21.stoljeće,Zagreb2013,s.52.
