Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
MICHAŁKUZIAK
Tymniezabiłeś!–tymnienauczyłeśczytać!
Wpięknychksięgachipięknymprzyrodzeniuczytać!
(WR,III,74)
Znamienne,żeKsiądzindywidualnemudoświadczeniu–własne-
muiswojegoucznia–przeciwstawiauniwersalnąkulturę:topierwsze
usiłujewpisaćwtędrugą.Sugerujeprzytym,żedysponujewiedządo-
tyczącąsprawostatecznych,niechcejednakbyćprzewodnikiempo
drogachśmierci.SytuacjapedagogicznazostajewszakżeprzezMickie-
wiczaskomplikowana.ToprzecieżrównieżGustawprzynosipouczenie.
Niechodzituoprzedmiotsporu–romantycznąwizjęuniwersumczy
prawdęwłasnegodoświadczenia,tezjawiskamogąbyćuznanezaparty-
kularne,aleoprzekonanie,żewżyciu:fiZawszystkotrzebapłacić[...]”
(WR,III,75).Takwyglądalekcjazasadyrzeczywistościwypowiadana
przezpostać,którejegzystencjęzdominowałazasadaprzyjemności.
7
LekcjatazdajesięzresztąspotykaćzpoglądamiKsiędza,choćprzecież
bohaterowiemówiąróżnymi,niespotykającymisięjęzykami.
MickiewiczwDziadachwileńsko-kowieńskich,wichIVczęści,roz-
poznajeproces,wktórymkulturaksiążekzastępujekulturęKsięgi,
komplikującwtensposóbm.in.dotychczasowąformułęautorytetu.
Zwróćmyuwagę,żewWilnieokołoroku1823pojawiasiędiagnoza
kryzysukultury,którabyćmożeprzestajebyćpomocnawopanowy-
waniuniedogodnościdoświadczeniairadzeniusobiezlosem.Chodzi
przytym,jaksięzdaje,okształtującąsiękulturęnowoczesną(jakokul-
turępisma).Diagnozętęwpisujewswójdramatstudentwileńskie-
8
gooświeceniowegouniwersytetu,filomata,którykonstruujeprojekt
nowoczesnościumocowanywwierzewkulturęiktóryzaczytujesię
wnowoczesnychlekturach.Owadiagnozawiążesięrównieżzformułą
mistrzostwa.
Relacjamistrz–uczeńjestskomplikowanatakżewświetleIIIczęści
Dziadów.KłopotysprawiaprzedewszystkimGustaw/Konrad.Opiera
siępraktykominicjacyjnym,jakimpoddajegoAniołStróż,mówiący
wPrologu:
Niedobre,nieczułedziecię!
Ziemskiematkitwejzasługi,
7
8
NawiązujętudoFreudowskiegorozróżnieniazasadyrzeczywistościorazzasadyprzy-
jemności(S.Freud,Egoiid,w:tegoż,Pozazasadąprzyjemności,przeł.J.Prokopiuk,War-
szawa1975).
Zob.M.Sokołowski,Pismozbójeckie,fiKresy”1998,nr2,s.194in.
