Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Tymczasemdalszyprzebiegwydarzeńwojennychsprawił,żeNaczelneDo-
wództwoniemieckie,zwłaszczaodczasu,gdyszefemsztabuzostałdotychczasowy
ministerwojnyErichFalkenhayn
38
,odeszłocałkowicieodkoncepcjiodbudowania
Polski.NastępcaMoltkegobyłzwolennikiemnawiązaniakontaktuzRosjanamiiza-
warciaznimiseparatystycznegopokoju.Zanajwiększegoinajgroźniejszegowroga
NiemiecuważałAnglię.Wpewnymstopniuznalazłwtymwzględziezrozumienie
ukanclerza,któryrównieżbyłzazawarciemodrębnegopokojuzRosją,choćdążył
doniegoinnymiśrodkami
39
.Podjęciesprawypolskiej–przestrzegałFalkenhayn–
odetnierządowiwPetersburgumożliwośćponownegozbliżeniasiędoNiemiec.Co
najwyżejmożnazażądaćodRosjan,tokorektygranic,ograniczonejdoniezbędnego
minimum.Generałniewierzył,bypowojniemożnabyłoutrzymaćprzyjazneiso-
juszniczestosunkizwskrzeszonympaństwempolskim
40
.
Jakiebyłonatomiastnastawieniedokwestiipolskiejwkręguparlamentarzy-
stówiniemieckiejopiniipublicznej?Oilekanclerzpozorniewydawałsiębyćżyczli-
wymdlamożliwychpostulatówWiednia(idea„Pufferstaatu”byłasprawąraczejpo-
ufną),otylewśródpolitykówidziennikarzy,mającychprzecieżwielkiwpływna
38
ErichFalkenhaynfunkcjeszefasztabupełniłjużod14września1914r.Niepodanotegojednak
dopublicznejwiadomości.Oficjalnaiostatecznanominacjaogłoszonazostaładopiero3listopa-
da1914.Nastanowiskupozostałdo29sierpnia1916r.E.Falkenhayn,Niemieckienaczelnedo-
wództwowlatach1914–1916,Warszawa1926.Gen.Moltke,któregomiejsceFalkenhaynzajął,
pisałwliściedoWilhelmaIIoswoimnastępcy:„Brakmusiłyduchadozaplanowaniaiprzepro-
wadzeniaoperacjinaszersząskalę”.M.Gilbert,Pierwszawojnaświatowa,Poznań2003,s.116.
39
Stosunkipomiędzygen.Falkenhaynemakanclerzemnienależałydonajlepszych.Źródłakon-
fliktumożnaszukaćjużjesienią1914r.WwalcezszefemsztabuBethmannHollwegwspierałsię
naPauluHindenburguiErichuLudendorffie.Powodemsporówbyłomiędzyinnymiróżnepoj-
mowaniesprawypokojuzRosją.FalkenhaynżądałoddyplomacjipodjęciarokowańzPetersbur-
giem.Kanclerzsądził,iżinicjatywapowinnawyjśćodstronyRosjan.Wprzeciwnymwypadkuod-
czytająoniniemieckiepropozycjejakooznakęsłabości.Aby„dopomóc”dyplomacjicarskiej
w„przełamaniu”sięipodjęciurozmów,BethmannHollwegpostulowałnatychmiastoweprzej-
ściedoszerokozakrojonejofensywynawschodzie.Wpomyśletymznajdowałwiernychsojusz-
nikówwosobachHindenburgaiLudendorffa.K.H.Janßen,DerKanzlerundderGeneral.Die
FührungskrieseumBethmannHollwegundFalkenhayn1914–1916,Göttingen–Berlin–Fra-
nkfurt–Zürich1967,56–57.
40
E.Falkenhayn,Niemieckie,s.220.
24
