Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Doświadczenieestetyczneadoświadczeniefilozoficzne
35
nowymiścieżkami,wytyczanymiprzezjakąśnieznanądotejporygeo-
metrię.
Tojednakjestzarazempoczątkiem,anawetzaczynemnowegopo-
jęcia.Słowonpoczątek”jesttunieadekwatne,ponieważsugeruje,iż
wopisanejsytuacjipoznawczejpowstanienowegopojęciajestjużprze-
sądzone–jestonoczymś,cotakasytuacjawymusza(awkażdymrazie
jejtypowymujściem).Tymczasemwcaletakniejest.Możnabywręczza-
ryzykowaćprzypuszczenie,żezregułydopowstanianowegopojęcianie
dochodzi,chociaż–cookazujesięszczególnieistotne,gdyspoglądamy
natęsytuacjęzepistemologicznegopunktuwidzenia–mogłobydojść.
Wfilozofii,wskutekdominacjiwniejelementupojęciowegomamynad-
totendencjędomyśleniaotegotypusytuacjachprzezpryzmattychspo-
śródnich,wktórychrzeczywiściedochodzidowykształceniasięnowych
pojęć.Odtegozaśniedalekojużdoprzesądu,żeistotąowychsytuacji
jestto,żeprowadządonowychpojęć,chybażejakieśprzygodneczynniki
tenproceszakłócą.Jestjednakraczejodwrotnie:przygodniesięzdarza,
żepowstajenowepojęcie,wymagatobowiemspełnieniaszeregudodat-
kowychwarunków,którewcaleniemusząbyćspełnione,byopisywana
sytuacjabyłapełnowartościowymprzykłademdoświadczeniawychodzą-
cegopozagraniceposiadanychprzeznaspojęć.
Czytelnikzdążyłjużzapewnezauważyć,żeprzedstawionypowyżej
opiswdużejmierzeodpowiadatemu,coKantanalizujejakodoświad-
czenieestetyczne.Myślenie,zjakimmamydoczynieniawtegorodzaju
doświadczeniu,jestprzykłademtego,conazywaonrefleksją.Myślenie
(sądzenie)refleksyjne,wodróżnieniuodmyśleniadeterminującego,nie
poleganastosowaniudopewnejrozmaitościdanychnaocznychjakiegoś
pojęcia,zawczasujużbędącegownaszymposiadaniu,lecznapróbie
przemierzeniaowejrozmaitościdrogami,jakienamonasamapodsuwa,
inawarunkach,jakieonasamanamproponuje–niezaśnatakich,które
myjejnarzucamy
.Aleprzemierzaniepewnejrozmaitości,ustalanie,by
takrzec,jejmetryki,toprzecieżcoś,coskądinądwłaśnierobiąpojęcia,
zgodniezichKantowskimrozumieniemjakopewnychoperacji(funk-
cjisądzenia,identycznychzfunkcjamijednoczenianaocznejrozmaito-
ści5).Wrefleksjizatemrobimycośbardzopodobnegodotego,codzieje
sięwsądzeniudeterminującym,ztąróżnicą,żetutajniekierujenami
5Zob.np.I.Kant,Krytykaczystegorozumu,przeł.R.Ingarden,PWN,Warszawa
1986,t.I,s.170–171.
