Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RosjaMickiewiczaiMiłosza
33
uMiłoszakorelatówwolnościiniewoli,niemówiącjużotym,żebyPolskarepre-
zentowaławolnośćwprzeciwieństwiedoRosji.
Lektury
WyobraźnięhistorycznąMickiewiczapobudzałyruinyzamkuMendogawpierwszej
stolicyLitwy.NajegotwórczośćwielkiwpływwywarłytakżeKronikapolska,litew-
ska,żmudzkaiwszystkiejRusi(1582)MaciejaStryjkowskiegoorazDawnedzieje
Prus(1808)AugustaKotzebuego.NatwórczośćautoraTrzechzimwpłynęłyzkolei
dziełazwiązanezteologicznymwymiaremdarwinizmujakonaukizapładniającej
heretyckiepoglądyreligijne.Podstawędoprzyrodoznawczychpopisówszkolnych
dałaMiłoszowiksiążkaIdeaewolucjiwbiologiiJózefaNusbauma-Hilarowicza.Jej
teologicznedopełnienieznalazł,czytającognostykach,manichejczykachialbigen-
sachwpodręcznikuHistoriaKościołaKatolickiegowzarysieautorstwaRomana
Archutowskiego.Podichwpływempopadłwreligijnyindywidualizm,anastęp-
nieprzeżywałjegokryzys.Próbowałprzezwyciężyćswójgnostycko-manichejski
Weltschmerz.ChodziłzWyznaniamiśw.Augustynapodpachą,aleboskościciała
imateriinieumiałuznać.Awersjadociaławdybachbiologicznychpopędówipo-
trzebmaterialnychzamknęłaprzedpoetądrogęnawróceniabiskupakatolickiego.
WlatachIIwojnyświatowejdualizmstałsięjegokluczemdowyjaśnianiapro-
cesówzachodzącychwkulturzerosyjskiej.Zpewnymopóźnieniemnamyślenie
oRosjiwpłynęłyrównieżdziełaoutopijnychskłonnościachnaturyludzkiej.Listy
doJarosławaIwaszkiewiczazlat30.minionegowiekuzawierająwzmiankioCza-
rodziejskiejgórzeTomaszaManna.ZwielkimprzejęciemstudentprawanaUni-
wersytecieStefanaBatoregowspominałoustrojowejdżunglikapitalizmuwJądrze
ciemnościConrada.WrazzGłosamiwśródnocyStanisławaBrzozowskiegolektu-
ryterozwijałyzdolnośćżagarystydomentalnejanalizyustrojówtotalitarnych,do
dostrzeganiaświatopoglądowychprzesłanekutopijnychprojektówżycianaziemi.
Wdwudziestoleciulekturyterozwijająświadomośćegzystencjalnąiteologiczną
MiłoszaniezależnieodmyśleniaoRosji.Wpłynąnarosjoznawstwopoetyzopóź-
nieniem,ponieważprzezodkryciedualizmu(Bwschodniejcząstki”)wsobieznalazł
ondodziejówRosjikluczteologiipolitycznej.Odtądbędzietoteologiagnostycka.
OdkryciementalnegopokrewieństwaMiłoszazsekciarzamirosyjskimimogło
nastąpićwlatach30.podwpływemwykładówipracMarianaZdziechowskiego;
napewnozaśpodwpływemlekturyksiążkiBogumiłaJasinowskiegoWschodnie
chrześcijaństwoaRosja(Wilno1933).Zdziechowskiego,jegowykładyiprace
orazksiążkęJasinowskiegoanalizujeeseistawkontekścieRosjiwesejuReligij-
nośćZdziechowskiego29napisanymwroku1943.
29Zob.Cz.Miłosz,ReligijnośćZdziechowskiego,[w:]tegoż,Legendynowoczesności,Kraków1996,
s.95-117.
