Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
TOMASZKEMPA
Okazałsięonjednaknieskutecznydziękipostawieparymonarszej,
któranieuwierzyławinsynuacjelitewskiegokanclerza.Ostatecznie
wspomnianeograniczeniawdostępiedokilkudygnitarstwnaLitwie
zostałyzniesionew1563rokuprzywilejemZygmuntaAugusta,który
zrównałwprawachzkatolikaminietylkoprawosławnych,alerównież
protestantów12.
KonfliktmiędzyOstrogskimaGasztołdemukazałjednakpewne
różnicemiędzymożnymiaszlachtą(bojarami)wyznaniaprawosław-
negoikatolickiegowWielkimKsięstwieLitewskim.Nadalwjakimś
stopniuutrzymywałsięwówczaskulturowypodziałnaziemieruskie
ilitewskiewskładzieLitwy.Pierwszezamieszkiwaławzdecydowanej
większościludnośćprawosławna,drugiewrazzestołecznymWilnem
wwiększymstopniupoddanebyłykulturzełacińskiej,awXVIwieku
jużtakżepolonizacji-językowejikulturalnej,atakżeprzemianom
ustrojowym,związanymzprzeszczepianiemnaLitwęwzorcówpraw-
nychiekonomicznychzPolski.Katolickaczęśćszlacheckiejimożno-
władczejelityWielkiegoKsięstwaLitewskiego(częściowodotyczyłoto
teżelitmiejskich)jużwpierwszejpołowieXVIwiekuprzyjęłazaswój
ojczystyjęzykpolszczyznę.Natomiastprocesprzyjmowaniajęzyka
polskiegoprzezprawosławnąszlachtęLitwy,jakkolwiekteżrozpoczął
sięwXVIwieku,przebiegałwolniejitrwałrównieżwXVIIstuleciu.To
samodotyczyłoelitmiejskich13.Wartododać,żebardzoczęstopoloni-
zacjaiwejścieworbitękulturyzachodniejoznaczałyrównieżprędzej
czypóźniej(niekiedywdrugimlubtrzecimpokoleniu)przejściena
katolicyzm,pouniibrzeskiej1596rokuzrzadkatylkowobrządku
greckim(wwiększymstopniudotyczyłotomieszczaństwa)-najczę-
ściejodrazuwwydaniurzymskim.
Kulturowaodrębnośćruskiej(prawosławnej)częścielitWiel-
kiegoKsięstwaLitewskiegoniemiaławiększegowpływunajejlojal-
12„Ażadenstanuryserskohoiszliachetskohosstoronyzakonuswojego
buducziwierychrestianskojeczłowiekniemajetbytiottohooddalaniotłu-
czan…”;MonumentaReformationisPolonicaeetLithuanicae,ser.1,z.1,Synod
JednotyEwangelicko-ReformowanejLitewskiej:Wilno1925,nr4,s.17.
13S.Alexandrowicz,Rolamiastimiasteczekwprzemianachkulturalnych
ijęzykowychnaziemiachBiałorusiwXVI-XVIIIwieku,w:idem,Studiazdziejów
miasteczekWielkiegoKsięstwaLitewskiego,WNUMK:Toruń2011,s.300-307.
~22~