Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
CzęśćI.Rodzinnewięzispołeczne–perspektywateoretycznaibadawcza
ciemnąstronękapitałuspołecznegowpostacinieoczekiwanych–zpunk-
tuwidzeniazałożeńkoncepcjispołeczeństwaobywatelskiego–skutków.
Coprawdapoziomewięzispołeczne,manifestującesięzaufaniem,wzajem-
nościąświadczeń,współpracą(czylicechamikapitałuspołecznego),zjed-
nejstronymogąsłużyćposzerzaniusięspołeczeństwaobywatelskiego,ale
zdrugiejstrony–mogąograniczaćsięwyłączniedowłasnejgrupy,któ-
raizolujesięodszerszejwspólnoty,traktującjąjakoobcą,anawetwro-
gą;towarzyszytemuzanikmyśleniakategoriamidobrawspólnegoisku-
pieniesięwyłącznienawłasnychinteresachgrupowych–koszteminnych
grupinteresów(P
AXTON
,2002).Zaprzykładnegatywnychkonsekwencji
zamknięciasięwyłączniewobrębiewłasnejgrupymożesłużyćkoncep-
cjaamoralnegofamilizmuEdwardaC.Banfieldabądźkoncepcjabrudnej
wspólnotyAdamaPodgóreckiego16.ZauważałtenproblemtakżePutnam,
piszącowykorzystywaniukapitałuspołecznegonietylkodogodnychpo-
dziwu,aleidomoralnieodrażającychcelów(PUTNAM,FELDSTEIN,2003).
Negatywnestronyfunkcjonowaniakapitałuspołecznegoopisałwswo-
imkrytycznymesejuAlejandroPortes,ujmującjewpostaciczterech
konsekwencji:1)wykluczaniezsiecipowiązańekonomicznych,zaufania
istowarzyszeniowychoutsiderów(uwidaczniasiętonp.wdziałalnościbiz-
nesowychgrupetniczniejednolitych,funkcjonującychwspołeczeństwie
amerykańskim);2)wysokipoziomroszczeńposzczególnychosóbwobec
neczychoćbylokalneuwarunkowaniadominującychtypówpowiązańspołecznych;bezich
uwzględnieniadochodzidopoważnychbłędówwocenianiupoziomukapitałuspołecznego
wposzczególnychkrajach,zwłaszczawdokonywaniuanalizporównawczych(T
RUTKOWSKI
,
MANDES,2005).
16Banfield,opisującchłopskierodzinyweWłoszechwlatach50.,zauważył,żekierująsię
onedwiemagłównymizasadami:1)maksymalizacjądoraźnych,materialnychkorzyściro-
dziny,przyzałożeniu,żewszyscypostępujątaksamo;2)stosowaniemzupełnieodmiennych
normireguł,zgodnychzkryteriamidobraizła,wobecrodzinyikręguprzyjaciółniżwsto-
sunkudowszystkiego,coleżynazewnątrztegozamkniętegoświata(BANFIELD,1979).Nato-
miastPodgórecki,charakteryzującspołeczeństwopolskieepokikomunizmu,przypisałmu
m.in.przyziemnąpostawęprzetrwania,polegającąnagromadzeniuprzezPolakówmate-
rialnejwłasnościwceluzapewnieniasobiebezpieczeństwa–bardziejpsychicznegoniżma-
terialnego–wobliczuzagrożenia.Podstawętakiejstrategiitworzyłyzjednejstronysilne
związkizrodzinąistaranniedobranymiprzyjaciółmi,azdrugiej–zjawiskonbrudnejwspól-
noty”wodniesieniudokooperującejwspólnoty,wyrosłejnabaziezgodnegostosowanianiele-
galnychśrodkówlubdążeniadonielegalnychcelów,niejednokrotniedążącejdostworzenia
sobielubswojejgrupienawłasnąrękędziedziny,któraumożliwiałabyciemiężenieinnych
(np.poprzezmożliwośćodmowysprzedażyjakiegośtrudnodostępnegoproduktu)(P
ODGÓREC
-
KI
,1995).TakiezjawiskoEdmundWnuk-Lipińskinazwałnamoralnymkolektywizmem”,pa-
rafrazującokreślenieBanfielda(WNUK-LIPIŃSKI,2005:134).Wobuopisanychprzypadkach
silnewięziwrodziniegenerowały–zwłaszczawsytuacjibiedyiubóstwa–niechęćiwro-
gośćwobecinnychgrupnależącychdotejsamejspołeczności,postrzeganychjakokonkuren-
cjawdystrybucjinielicznychdóbrmaterialnych.
