Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
I.Założeniateoretyczno-metodologiczne
BardzoistotnywkładdorozwojufilozoficznejteoriimituwniósłPlaton.Nie
byłpierwszym,któryzajmowałsiękrytykąmituwstarożytności
13
,aletojego
refleksjenzaszczepiływmyśleniueuropejskimświadomośćmitu”14.
PunktemwyjściawrozważaniachPlatonanatematmitujestjegokoncepcja
wiedzy.Jednazdwudziedzinwiedzy-episteme(ἐπιστήμη)-jestwedlePlatona
wiedząpewnąiprawdziwąorazniezmienną.Uzyskujemyjątylkozapomocą
umysłu,dziękiczemuzbliżamysiędoidei.Drugądziedzinąwiedzyjestdoksa
(δόξα)-wiara,mniemanieprzeciwstawianerzeczywistejwiedzy,nabywanaza
pośrednictwemwrażeńzmysłowych.Wskazująonenadwoistośćnaturyczłowieka.
Doksawynikazduchowegoimaterialnegowymiaruludzkiejegzystencji.Dusza
umieszczonawcieleniemadoideiwpełniwolnegodostępu
15
.Jestskazanajedynie
naprzypominanieichsobiewczasieobserwacjiświatarealnego.Ludzipoprze-
stającychjedynienamniemaniuPlatonprzyrównałwPaństwiedozamkniętych
wjaskiniwięźniów,którzy,przykucidościany,obserwująjedyniecienierzeczy
rzucaneprzezświatłoodległegoogniska.Przedmiotemichwiedzyniejestwiedza
obiektywnaipewna,leczdomniemana.Zatemmit,jakpiszeWłodzimierzSzturc,
ntakżetenfilozoficzny,należałbydoprzestrzeniwytworzonejprzezpojęciedoksa,
aniedokręgufilozoficznegoosadzonegonapojęciuprawdziwejiobiektywnej
wiedzy,którąstanowićmiałaepisteme”16.
Arystoteles,uczeńPlatona,traktowałmity,podobniezresztąjakreligię,dość
ironicznie.WMetafizycepisał,iżniesąracjonalne,ignorująlogicznąciągłość
istosunekdohistoriiiwspółczesności,chociażprzyznawał,żetwórcymitów
sąwpewnymsensiefilozofami-takżeszukająprzyczynpowstaniaświata
17
.
WPoetycejednak,cozauważaczęśćkomentatorów,Stagirytawydajesięłączyć
mitztragedią,utożsamiającmitzfabułątragedii.Szturczwracauwagęnafakt,że
pierwszetragedie,którenieopowiadałyprzecieżowydarzeniachówcześniesię
2006,nr3,s.5;K.A.Morgan,MythandPhilosophyfromthePre-SocraticstoPlato,Cambridge
UniversityPress,Cambridge2000,s.159.
13
Warteodnotowaniasąrefleksjejońskichlogografów,takichjakHekatajoszMiletu,Fere-
kydeszAten,HellanikoszLesbos,którzyzrywaliztradycjącyklicznychopowieścimitycznych,
znanychchociażbyodHomera,narzeczzespalaniaznanychmitówzhistorią.Niektórzyznich
odrzucalito,cowdawnychmitachcudowne,bądź,naodwrót,podkreślaliboskośćwydarzenia
mitycznego,transformującdawneopowieściwnowemity.Por
.M.L.West,Wschodnieobli-
czeHelikonu.Pierwiastkizachodnioazjatyckiewgreckiejpoezjiimicie,przeł.M.Filipczuk,
T
.Polański,Homini,Kraków2008,s.569-638.
14
Por.M.Dybizbański,W.Szturc,Mitoznawstwoporównawcze,WydawnictwoUJ,Kraków
2006,s.65.
15
Ilustracjątegostanowiskajestnp.mitoduszyjakozaprzęguzdwomakońmi,dobrym
izłym,kierowanymprzezwoźnicę,czylirozum.Człowiekprzeżywaciągłątragedię,pragnąc
stałejformyirównocześniezmiany.Por.Platon,Fajdros,przeł.W.Witwicki,Książnica
Polska,Lwów1918,s.59-60.
16
M.Dybizbański,W.Szturc,dz.cyt.,s.65.
17
Tamże,s.66.
