Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
I.Założeniateoretyczno-metodologiczne
Rozdziałmiędzylogosamythosmiałzaważyćnalosachkulturyicywilizacji
epokpóźniejszych.Mitologia,zwłaszczawokresieinnowacjinaZachodzie,gdy
dominowaćzaczęłytrzyreligiemonoteistyczne,skłaniającesięraczejwstronę
fundamentówhistorycznych,stałasięproblematyczna.Zachodniumysłniebar-
dzowiedział,copocząćzmitem,próbowanodostosowaćreligiędoracjonalnych
wymogówfilozofii.
Jednakwmiaręupływuczasutologoszacząłodnosićtryumfywświecieza-
chodnim.Podstawąnowoczesnychspołeczeństwstałasiętechnicznareprodukcja
zasobówrolniczychorazinwestycjakapitału.Społecznośćijejbyt,odmiennie
niżwokresachwcześniejszych,przestałybyćabsolutniezależneodzmiennych
pogodowychipomyślnościplonów.Systemekonomicznyopracowanywnowych
społeczeństwachzachodnichnarzucałkierunekpatrzeniawprzyszłośćzamiast
kontemplacjiprzeszłościiteraźniejszości.Trwającaprawietrzywiekimodernizacja
Europypolegałanaprzeobrażeniurolnictwaispołeczeństwapoprzezrewolucje
polityczneisocjalneorazprzemianysposobumyśleniazapomocąintelektualne-
gonoświecenia”
.NoweodkryciastałynierzadkowopozycjidozałożeńKościoła.
TrwogąnapełniałyMikołajaKopernikajegowłasneodkryciawdziedzinieastro-
nomii,sytuująceczłowiekanaperyferiachkosmosu23.
WWielkiejBrytaniipoglądyFrancisaBaconakładłypodwalinypodjedną
zpoważniejszychpróbwyzwolenianaukispodwpływumitologii.Jegopoglądy
wznacznymstopniuodnosiłysiędopoglądówEuhemerosa.Baconzapowiadał
nadejścienowejwspaniałejery,wpełniopartejnanauce.Człowiekwtakimświe-
ciewyzbędziesięskłonnościdofałszywegooglądurzeczywistości,czyli-według
angielskiegomyśliciela-upodobaniadomyśleniamitycznego.
WswymdzieleNovumorganum,nawiązującymdoArystotelesowskiego
zbioruOrganon,Baconopisałczteryrodzajeidoli-fałszywychpojęć,któreunie-
możliwiajączłowiekowipoznanieprawdyobiektywnej-nosaczającychumysły
ludzkie”
.Pierwszeznich-idoleplemienia(idolatribus)-mająźródłownaturze
ludzkiej,wskłonnościczłowiekadomówienianieprawdy,zastępowaniatego,co
obiektywne-subiektywnyminieoczywistym.Idolejaskini(idolaspectus)doty-
cząosobistegośrodowiskaczłowieka,wktórymdorastaisiękształtuje.Dzięki
temu,zdaniemBacona,maonbezpośredniwpływnaoglądsamegosiebieiświata
zewnętrznego.Idolerynku(idolafori),czylimiejsca,gdzieludziekomunikują
sięzesobą,odnosząsięprzedewszystkimdojęzyka,jegowieloznaczności,skąd
pochodzączęstebłędywodbiorzetreściprzekazu:nSłowacałkowiciezadają
gwałtrozumowi,wszystkomącąiprzywodząludzidoniezliczonychjałowych
23
MikołajKopernikzwlekałzwydaniemswegogłównegodzieła,Oobrotachsferniebieskich,
obawiającsięreakcjihierarchówkościelnych,mimożenapisanypołacinietekstzadedyko-
wałpapieżowiPiusowiIII.W1616r.dziełowpisanonakościelnyindeksksiągzakazanych,
wktórymwidniałodo1828r.Por
.E.Rybka,Czterywiekirozwojumyślikopernikańskiej,PWN,
Warszawa1972,s.327.
