Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Mitwnaukachhumanistycznych
11
rozgrywających(wyjątekstanowiąPersowieAjschylosa),wpewnymsensiedonich
nawiązywały,przemycającprzestrogidotyczącerealnychwydarzeńukrytychpod
płaszczemfikcji18.TakieznaczeniemożnaprzypisaćdziełuSofoklesaKrólEdyp,
wktórymprzywołaniemituEdypamiałonaceluuświadomienieAteńczykom
marnościichpostawywobecbogów.Mitrozumianyzatemjakofabułatragedii
rozgrywającychsięwateńskichteatrachstałsięrównocześnieśrodkiemperswazji,
służyłcelomdydaktycznym.
Jeszczebardziejświadomimanipulacyjnychmożliwościmitologiibyliepikurej-
czycy.Wskazywalioni,żemitjestdogodnymnarzędziemdlakapłanówdążących
doutrzymywaniawładzy.PodobnepoglądygłosiłEuhemeroszMessyny(sceptyk
iutopistażyjącynaprzełomieIViIIIwiekup.n.e).Jegozdaniemmityuzasadniały
ludzkiemarzeniaidążenia,będącwrzeczywistościiluzją.Mitytraktowanojako
narzędziesłużącedoobronypoliteizmuisposóbnapodniesienierangiokreślonej
religii.Jedynądrogądowolnościjest,zgodnieztymizałożeniami,uległośćwobec
magicznychczynnościkapłanówikrólów.DużapopularnośćEuhemerosawsta-
rożytnościsprowokowałaniejakochrześcijańskichapologetówdoposługiwania
siętąteoriąjakoargumentemprzeciwkobogompogańskim19.
Wzachodniejmyśliistniałazatemsprzeczność.Logosgrecki
20
zjednejstrony
stałwopozycjiwobecpojęciamythos,zdrugiejjednakstronymitywciążwyko-
rzystywanowdociekaniachfilozoficznych,upatrującwnichzwiastunamyśli
racjonalnej.Cociekawe,greckiracjonalizmepokiosiowej
21
niewywarłznacznego
wpływunareligięgrecką,wciążskładanoofiarybogom,branoudziałwmiste-
riacheleuzyńskich,obchodzonoświęta.TrwałotoażdoVIwiekun.e.,kiedynową
pogańskąreligięprzemocąwyeliminowałcesarzJustynian,zastępującjąprzez
mythoschrześcijaństwa”22.
18
Tamże,s.67.
19
Por
.H.J.Rose,AHandbookofGreekMythology,Routledge,London1965,s.14.
20
Logosrozumianyjestjakonsłowo”
,nmyślenie”(aletakżenjęzykrozumu”-por.H.-G.Ga-
damer,Człowiekijęzyk,[w:]tenże,Rozum,słowo,dzieje.Szkicewybrane,przeł.M.Łukasie-
wicz,K.Michalski,PIW,Warszawa2000,s.52-62).Pojęciemythoszdefiniowanezostajejako
formamowyimyśliprzeciwstawnarozumowi,zgodniezprzejętązfilozofiiPlatonaopozycją
logos-mythos.Jednakpierwotnaopozycjalogos-mythos,jakąznaleźćmożnajeszczeuHome-
ra(XI/VIIIw.p.n.e.)iHezjoda(VIIwp.n.e.),wskazujenazupełnieinnywariantrozumienia
tychdwóchpojęć.BruceLincolnzauważa,żepierwotnesformułowaniemytheomai(awięc
opowiadanie,mythos)wiązanozprawdą(alathea),podczasgdylegein(opowiadanie,logos)
sugerowałkłamstwo,fałsz.Obateterminyodnosiłysiędomowy,ztymżemytheomaioznaczał
rzeczyprawdziwe,alegein-zwodzenie,mówienienieprawdy.Por.B.Lincoln,Theorizing
Myth.Narrative,Ideology,andScholarship,UniversityofChicagoPress,Chicago1999,s.3-19.
21
Epokaosiowa-określenieprzejęteprzezKarenArmstrongodKarlaJaspersa(Axis-Zeit),
odnoszącesiędookresu800-200latp.n.e.Zob.K.Armstrong,Krótkahistoriamitu,przeł.
I.Kania,Znak,Kraków2005,s.77-98.
22
Tamże,s.98.
