Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
1.Metodyilościowewpraktycebadawczejinformatykiekonomicznej
gdzie:y–wektorobserwowalnychzmiennychendogenicznych(p×1);x–wek-
torzmiennychegzogenicznych(q×1);Ay–macierzładunkówczynnikowych
(współczynnikówregresji)określającychwpływzmiennychukrytych(η)na
zmienneobserwowalne(p×m);Ax–macierzładunkówczynnikowychokre-
ślającychwpływzmiennychukrytych(Ę)nazmienneobserwowalne(q×n)15;6
–wektorbłędówpomiaruzmiennychy(czynnikówswoistych,p×1);δ–wek-
torbłędówpomiaruzmiennychx(q×1).Zakładasię,żeE(6)=0,E(δ)=0
orazbłędypomiaru6niesąskorelowanezη,Ęiδ.OznaczmysymbolemΘ6
macierzwariancji-kowariancjibłędówpomiaru6(p×p)orazjakoΘδmacierz
wariancji-kowariancjibłędówpomiaruδ(q×q),tj:Θ6=E(66!)=cov(66)
orazΘδ=E(δδ!)=cov(δδ).
PreferowanąprzezwykorzystującychSEMpraktykówformąokreśleniaza-
leżnościwmodelujestprzedstawienieichwpostacigraficznejnadiagramie
ścieżkowym,zamiastukładurównań1.1–1.2izbiorumacierzywariancji-ko-
wariancji(Φ,w,Θ6orazΘδ).Jakoprzykładprzyjmijmymodelskładającysię
zdwóchzmiennychegzogenicznych(Ę1,Ę2)orazdwóchzmiennychendogenicz-
nych(η1,η2),przyczymzmiennetesąukryte,tj.sąmierzonepośrednioza
pomocą16zmiennychobserwowalnychx1,...,x16.Używającnotacjidiagra-
muścieżkowego16,przykładowymodelmożnaprzedstawićjaknarysunku1.1.
Współczynnikiścieżkowe(7,
;orazλ)sąinterpretowanejakostandary-
zowanewspółczynnikiregresjiliniowej(Kline,2004).ModelSEMograniczony
wyłączniedoczęścistrukturalnej(model,wktórymzmiennesąmierzonebez-
pośrednio)określasięczęstomianemanalizyścieżki.Zkoleimodelograniczo-
nydomodelupomiarujestokreślanyjakokonfirmacyjnaanalizaczynnikowa
(por.punkt1.2.5).Zuwaginakierunekzależnościmodelesądzielonena
rekursywaneinierekursywne.Wmodelachrekursywnychniedopuszczalnesą
zależnościnzwrotne”,tj.zmiennaniemożebyćwzwiązkuzinnązmiennąjed-
nocześnieprzyczynąiskutkiem(bezpośredniolubpośrednio,przezłańcuch
zależnościzinnymizmiennymi).Modelenierekursywe,trudniejszewidenty-
fikacjiiestymacji,sąrzadkostosowanewpraktyce(Hullandiinni,1996).
15Zauważmy,żeponieważzmienneukrytesąmierzonepośrednio,powstajeko-
niecznośćprzypisaniaimskali.Wpraktycestosowanesądwiekonwencje:1)przyjęcie
zaskalęzmiennejukrytejskalijednejzezmiennychmierzalnych(cosprowadzasiędo
ustaleniawartościpewnegowspółczynnikaλjakorównego1)lub2)standaryzacja
wariancjizmiennejukrytej(Bollen,1989;Kline,2004).
16Regułykonstruowaniadiagramówsąbardzoproste(Bollen,1989,s.33).Kwa-
dratyiprostokątyoznaczajązmienneobserwowalne,akołaielipsy–czynnikiukryte.
Składnikilosowelubbłędypomiarusąoznaczanesymbolaminiezawartymiwżad-
nejfigurzegeometrycznej.Wpływjednejzmiennejnadrugą(relacjarekursywna)
jestoznaczanyprzypomocystrzałki,którejpoczątekwskazujenaprzyczynę,agrot
naskutek.Dwierównoległestrzałkioprzeciwstawnychgrotachoznaczająrelację
zwrotną(nierekursywną).Strzałkazdwomagrotamioznaczakorelacjępomiędzy
zmiennymi,któraniejestanalizowanawkategoriachprzyczyna-skutek.Przykłady
relacjizwrotnejinieanalizowanejzależnościprzedstawiadiagramnarysunku1.2.
