Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
39/Pozórnieporządku
Monstrualneludyiksiężenauki
Byłateżtakaperspektywa,wktórejobszaryzamieszkiwaneprzezdziw-
neistotytraciłyzwiązekzgeograficznymkonkretem,wpisywanewświat
przeżywanypochrześcijańsku,podporządkowaneideiwyrażaniaogól-
niejszychtreściduchowych.Tutajsenscielesnychnieforemnościna-
bierałnowychodcieni.
zobaczmy,cozPliniuszowąopowieściąodziwnychnacjachczynią
GestaRomanorum–zbiórhistoriiprzykładnych,spisanychnaprze-
łomieXIIIiXIVwiekuwAngliilubwNiemczech.PodkoniecXVwie-
kuwKoloniiwydanojedrukiem,apotemwielokrotnieprzedrukowy-
wanoitłumaczononaróżnejęzyki,takżenapolski4.Gesta,będące
pomocądlaksiężyprzygotowującychkazania,czerpałyinspirację
ztekstównaderróżnorodnych–zpismantycznychautorów,zBiblii,
zbaśniludowych,zromansówrycerskich.Historieopobożnychpiel-
grzymach,opięknychkrólewnach,oantycznychherosach,oupiorach,
owalkachrycerskichimałżeńskichzdradachpoddawałypomysły
użytecznedlanauczaniapobożności.Wierny,ujętybarwnościąisoczy-
stościąfabuły,jejzaskakującymizwrotami,winienpójśćdalej,prze-
kraczającwrotadosłowności.Pomagałomuwtymmoralisatio,czyli
częśćzawierającaobjaśnienie,odsyłającadopojęćbardziejabstrakcyj-
nych,wskazującaścieżkimoralnegozbudowania.Takopowieścizmie-
niałysięwexempla.
Exemplum–gatunek,któryodXIIwiekurobiłkarieręwłaśniedzięki
temukaznodziejskiemuwykorzystaniu–znanojużdawniej.Wretory-
ceklasycznejexemplumbyłojednakznaczniekrótsze–częstowystar-
czałojednozdanie,mającepełnićfunkcjęargumentuwdowodzeniu
określonychracji.Natomiastduchowny,przemawiającdowiernych,
apelowałnietylkodorozumu,aleidowyobraźni.Niezabiegałteż
ozwięzłość–narracjemogłysięrozrastać,jakkolwiekwiadomobyło,
żegdynadejdzieczaskonkluzji,wszystkieteświaty–realistyczne,
fantastyczne,oniryczne–usunąsięnadrugiplan,bydaćmiejsce
wykładnisensu.Wpraktycerealizowaćsiętomogłonaróżnesposoby.
Noematyka,czylibiblijnateoriasensów,rozróżniałasensliteralnyalbo
historyczny(sensusliteralis)orazsensduchowy(sensusspiritualis).Ten
