Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
MonteskiuszoPolsce
dziełapolskiegoautora,JanaHerburtazFelsztyna,Chronicasivehistoriaepoloni-
caecompediosaz1571r.,orazjegoStatutaregniPoloniaeinordinemalfabetidigesta
z1620r.9TrzecimtytułemjestHistoiredesdiètesdePolognepourlesélectionsdes
roisz1697r.,autorstwafrancuskiegohistorykaMichelaDavidadelaBizar-
dière’a10.WzamkowejbiblioteceMonteskiuszposiadałtakżedziełoSamuela
vonPufendorfaprzetłumaczonenafrancuskiw1687r.przezClaude’aRouxela,
IntroductionàlJhistoiredesprincipauxÉtats,telsquJilssontaujourdJhuidanslJEurope.
Kilkadziesiątstronowegotekstuniemieckiegojurystyjestpoświęconych(tom
II,rozdziałX)przedstawieniuhistoriiPolskiodpoczątkujejpaństwowościaż
doczasówkrólaJanaIIISobieskiego11.
Innym,niemniejważnymźródłempisanym,pomocnymwodkrywaniuwielu
informacjioPolsce,byłytakżeówczesnegazety
.Monteskiusz,jaknatypowego
oświeceniowegofilozofaprzystało,chętnieodnosiłsiędoprzeżywającejwówczas
swójzłotywiekprasyeuropejskiej,wydawanejzresztągłówniewjęzykufrancu-
skim,traktującjąjakozasóbcennychinformacjibieżącychnatemattego,co
siędziejewżyciupolitycznym,kulturalnymispołecznymkontynentu.Regular-
nieczytałnGazettedeFrance”,nGazetted’Utrecht”,anadewszystkopopularną
wówczasnGazetted’Amsterdam”12,choćnieobcemuteżbyłygazetywydawane
wAnglii,głównielondyńskinCraftsman”.Trzebapamiętać,żePolskaitematpol-
skibyłyobecnewcałejeuropejskiejprasie,nietylkowokresieIIIwielkiejwojny
północnej(1700–1721),leczprzedewszystkimwczasiewojnyosukcesjępol-
ską(1733–1735),znajdującsięwówczasnapierwszychstronachgazetpośród
politycznychaktualnościwojskowychidyplomatycznych13.Takżeipotem,choć
jużsporadycznie,przynajmniejwpierwszejpołowieXVIIIstulecia,wydarzenia
wRzeczpospolitejpojawiająsięwtekstachikomentarzacheuropejskiejprasy
,nie
uchodzączpewnościąuwadzeizainteresowaniuMonteskiusza.
Owoodniesieniesiędoówczesnychgazetpozwalazarazemlepiejzrozu-
miećcharakterrefleksjiautoraOduchuprawnatematRzeczpospolitejObojga
9Por.:L.Desgraves,CataloguedelabibliothèquedeMontesquieu,Genève,Droz,1954(nu-
merykatalogowe:3147,3148).
10Ibid.,numerkatalogowy:1349.
11Ibid.,numerkatalogowy:2709.WkolekcjiMonteskiuszawbibliotecezamkuLaBrè-
deznajdowałasięreedycjategotłumaczeniaz1710r.
12Por.:P
.Rétat,LaGazettedJAmsterdam.MiroirdelJEuropeauXVIIIesiècle,Oxford,Voltaire
Foundation,2001.
13Por.:J.Ehrard,op.cit.,s.37.Wczasiewojnyosukcesjępolską,podczasoblężęnia
twierdzyPhilipsburg,12lipca1734r.zginąłserdecznyprzyjacielMonteskiusza,marszałek
Francji,JamesFitzJames,książęBerwick,naturalnysynangielskiegokrólaJakubaII.
