Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ZperspektywyFrancji
25
Narodów.Takjakosiemnastowiecznapublicystyka,podobnieijegowłasnemy-
śliorazpoglądynatematPolskiodnosząsięzdecydowaniedoteraźniejszości
tegokraju,dosytuacjiikondycjipaństwapolskiegoepokiOświecenia.Bardzo
rzadkopojawiająsięodniesieniaczyaluzjedowydarzeńzaprzeszłychczyosób
zwiekówdawnych,jakchoćbyta,zresztąbłędnieumiejscowionawczasie,
przypominającapostaćEsterki,czyliwedługwersjiJanaDługoszażydowskiej
kochankipolskiegokróla,KazimierzaWielkiego,któregoMonteskiuszmyli
zpanującymdwawiekipóźniejZygmuntemAugustem14.Historycznedzieje
Rzeczpospolitejniestanowiłyzpewnościąszczególnegoprzedmiotujegozain-
teresowańaniniebyłypodporąjegorefleksjiiformułowanychspostrzeżeń15.
Głównauwagafrancuskiegofilozofaskupionabyłaprzedewszystkimnaprzy-
wołaniuorazanaliziePolskiwjejaktualnejpostaci,takjakbyhistoriamusiała
ustąpićmiejscaopisaniuteraźniejszości,aprzynajmniejbyćjejzdecydowanie
podporządkowana.InteresujegoprzedewszystkimRzeczpospolitaobecnana
ówczesnejmapiegeopolitycznejEuropy
,wswejrzeczywistejformie,zeswoim
aktualnymsystemempolitycznymispołecznym,któregostanwpierwszejpo-
łowieosiemnastegowiekuchceonzrozumiećizanalizować.Wrozważaniach
opolskiejmonarchiielekcyjnejczasówsaskichjestMonteskiuszzdecydowanie
bardziejmyślicielem-obserwatorempolitycznymniżcofającymsięwczasiehi-
storykiem-erudytą.
Możnatuoczywiściepostawićsobiezasadniczepytanieosolidnośćjego
obserwacji.FrancuskifilozofnietylkonieinteresowałsięgłębiejhistoriąPol-
ski,leczpominąłteżmilczeniemwieleistotnychtematówdotyczącychaktu-
alnejsytuacjiRzeczpospolitej,przedewszystkimtakważneiskomplikowane
kwestiereligijneczynarodowościowe,zapominającniejakoowielokulturowości
iwieloetnicznościtegopaństwa16.Zjednejstrony
,interesującsięPolskąsobie
14Montesquieu,Voyages,op.cit.,s.1189.Toniejedynazresztąnieścisłośćhistoryczna
MonteskiuszawstosunkudoPolski.WOduchupraw(XXI,20),piszącookrucieństwach,
wręcztorturach,jakichmielidopuszczaćsięwśredniowieczuangielscymonarchowiewobec
żydowskiejludnościkrólestwawceluzawładnięciajejmajątkiem,autoropatrujeswojesłowa
dośćzaskakującymkomentarzem:nWowychczasachrobionogwałtownieto,codziśrobisię
wPolscezpewnąmiarą”.
15OileWładysławSmoleńskiokreśliposiadaneprzezfrancuskiegoobserwatorawia-
domościnatematRzeczpospolitejjakonbałamutne”,otyleStanisławKotstwierdziwręcz,
żenMonteskiusznieznałdokładniejhistoriiirozwojuustrojuPolski”.Por.:W
.Smoleński,
op.cit.,s.49;S.Kot,RzeczpospolitaPolskawliteraturzepolitycznejZachodu,Kraków,1919,
s.182.
16Por.:J.Ehrard,op.cit.,s.46.
