Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ZperspektywyFrancji
29
MonteskiuszniezaobserwowałtakiejsytuacjiwRzeczpospolitejObojgaNa-
rodów.Wręczodwrotnie,dostrzegłnadmiernąrolęszlachtywpaństwie,ogranicza-
jącąiosłabiającąmajestatwładzykrólewskiej,takjakbyPolacydoszlidowniosku,
żeoilenbezszlachtyniemamonarchy”,otyleniekoniecznienbezmonarchynie
maszlachty”.AutorOduchuprawwidziałtowyraźniewsposobiesprawowania
wPolscewładzyustawodawczejiwykonawczej,którewyodrębnił,obokwładzy
sądowniczej,wswejsłynnejkoncepcjiichtrójpodziału26.Przekonany
,żenwładza
wykonawczawinnaspoczywaćwrękachmonarchy”27,nietylkoprzypisałjejpre-
rogatywywprowadzaniaprawawżycie,lecztakżeokreśliłjejkapitalnąfunkcję
przeciwdziałaniadespotycznymtendencjomwładzyustawodawczej:nJeśliwładza
wykonawczaniemaprawapowściągnąćzakusówciałaprawodawczego,będzie
onodespotyczne:skorobowiembędziemogłonadaćsobiewszelkąmożliwąwła-
dzę,unicestwiwszystkieinnesiły”28.Znamiennejest,żetowłaśnietenfragment
Oduchupraw,traktującyowzorcowymrozwiązaniumodelumonarchiiangielskiej,
Monteskiuszopatrzyłwrękopisieswojegotekstuwielceznaczącym,odręcznym
przypisem:njesttowadąprawodawstwawPolsce”29.Niewątpliwiemiałtutajna
myślistalerosnącąrolęszlachtywRzeczpospolitej,jejcorazwiększeznaczenie
wstanowieniuprawodawstwa(zwłaszczaodczasówsłynnejkonstytucjisejmowej
NihilNoviz1505r.),coodbywałosięprzyjednoczesnymosłabieniuwładzymo-
narszejipozycjisamegokrólawpolskimpaństwie.
Owaszczególnarolaszlachtypowodowałateż,jegozdaniem,żeRzeczpo-
spolitaźlekierowałasięzasadąhonoruustrojumonarchicznego.Należytutaj
przypomnieć,żeMonteskiusznietylkowyodrębniłtrzypodstawowenatury
rządów,lecztakżeokreśliłdokażdegoznichtrzyodrębnezasadyregulujące
ichfunkcjonowanie:nMiędzynaturąrząduajegozasadązachodzitaróżnica,
żenaturąjegojestto,cogostworzyłotakim,zasadązaśto,comukażedziałać.
26Gwoliścisłości,trzebaprzypomnieć,żeMonteskiuszniejesttaknaprawdętwórcąidei
trójpodziałuwładz.WOduchupraw,wksiędzeXI,wsłynnymrozdzialeVIzatytułowanym
Oustrojuangielskimopisałonzasadyfunkcjonowaniaangielskiejmonarchiikonstytucyjnej,
chwalącrozdziałwładzyustawodawczej,wykonawczejisądowniczejwmodelupaństwapo
drugiejstroniekanałuLaManche.Niejestonzatemautoremzasadytrójpodziałuwładz,
araczejjejnajsłynniejszympropagatoremiteoretykiem,któregonazwiskołączysięznią
nierozerwalnieażdodzisiaj.Wcześniejprzednimpisałjużoniej,choćwtrochęinnejformie,
JohnLockewswoichDwóchtraktatachorządzie(1690).Por.:J.Oniszczuk,Filozofiaiteoria
prawa,Warszawa.C.H.Beck,StudiaPrawnicze,2008,s.245.
27Oduchupraw,XI,6,s.152.
28Ibid.,XI,6,s.153.
29Por.:J.Ehrard,op.cit.,s.42(tłumaczeniewłasne).
