Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ZperspektywyFrancji
27
Wedługtakprzyjętejtypologiirządów,ustrójpolitycznyRzeczpospolitej
ObojgaNarodówmusiałniechybniejawićsięMonteskiuszowijakoiściehybry-
dyczny
.OsiemnastowiecznaPolskabyłabowiemzeswejustrojowejnazwyre-
publiką(Rzeczpospolita,czylitaknaprawdępolskiodpowiednikłacińskiejnazwy
respublica),azarazemrealnąmonarchią,coprawdaod1573r.typuelekcyjnego,
alejednakposiadającąlegalniewybieranegokrólajakoswojegoprawowitego
suwerena.Monteskiuszbyłoczywiścieświadomy
,żewobrębierepublikimogą
istniećnamiestnicysprawującynajwyższąwładzę,jakchoćbydożowiewWe-
necjiiGenuiczystadhouderzywNiderlandach,cosamwidziałianalizował
weWłoszechiHolandiiwtrakcieswejpodróżypoEuropie.Bylionijednak
tylkourzędnikami,którzy
,mimoposiadanychszczególnychprerogatywiupraw-
nień,niemoglipretendowaćdomianamonarchy
,cogwarantowałorepublikań-
skąformęustrojowąpaństwa.NawetjeślizdarzyłosięMonteskiuszowinapisać
oosiemnastowiecznejAngliijakoonnarodzie,wktórymrepublikakryjesiępod
formąmonarchii”20,użyłontegosformułowaniabardziejjakodogodnejmeta-
foryukazującejdoskonałośćmonarchiikonstytucyjnejpodrugiejstroniekanału
LaManche(królestwo,wktórympoprzezdwuizbowysystemparlamentarny
zagwarantowanyjestrzeczywistyudziałnaroduwsprawowaniuwładzy)niż
zgodynamożliwąhybrydędwóchodrębnychrodzajówrządów,różniącychsię
zasadniczowswoichzałożeniachisposobiefunkcjonowania.Trzebapamiętać,
żeautorOduchuprawdopuszczałjakomożliweprzechodzeniejednejformy
politycznejwdrugą,czyteżichstopniowądegeneracjęipsucie(czegodowodzi
przedstawianawutworzewielowiekowahistoriaustrojówlicznychpaństwilu-
dów21),alenigdyniezakładałichjednoczesnegowspółistnienia,botoprzeczy-
łobyproponowanejprzezniegosamegoideitypologiirządów.
Niezakładającjakomożliwejfuzjiwyodrębnionychprzezsiebietypówrzą-
dów,Monteskiuszpowinienmiećzatemproblemzzaklasyfikowaniemustroju
RzeczpospolitejObojgaNarodów.Miałprzecieżdoczynieniazrozwiązaniem
politycznym,którewswejnazwieipoprzezistniejącysystemodwoływałosię
jednocześniedodwóchróżnychformrządu–republikiimonarchii.AutorOdu-
chuprawrozstrzygnąłówproblemwprosty
,choćzarazemnajmniejoczekiwany
sposób–wodniesieniudoRzeczpospolitejObojgaNarodówpoprostukonse-
kwentniełunikałobutychpojęćustrojowych.Anirazuiwżadnyminnym
tekścieokreślenienmonarchia”czynrepublika”niezostałoużyteprzezniego
20Ibid.,V
,19,s.69.
21Ibid.,księgaVIII,Oskażeniuzasadtrzechustrojówrządu,s.106–121.
