Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
28
MonteskiuszoPolsce
wstosunkudoosiemnastowiecznejPolski,comożezaskakiwać,czywręczdzi-
wić,alecojednocześniestajesięzrozumiałewświetletego,jakMonteskiusz
postrzegałidefiniowałjejustrójpolityczny
.Owoświadomeunikanie,jeślinie
wręczprzemilczaniedwóchpodstawowychterminówzproponowanejprzeznie-
gotypologiirządówmiałobowiemswójgłębokisensiswoistycelwynikający
zobrazu,jakifrancuskifilozofmiałnatematRzeczpospolitejObojgaNarodów–
wedługniegokrajtennieprzedstawiałswoimrozwiązaniemustrojowymżadne-
goztychdwóchpolitycznychpojęćwichczystejpostaci.
Wielcesymptomatycznyjestfakt,żeistnieniewPolsceurzędukrólawcale
niezachęcałoMonteskiuszadomówieniaotymkrajujakoomonarchii.Na-
wetjeślidoskonalewiedział,żePolskareprezentowałatypmonarchiielekcyjnej,
gdziekrólbyłwybieranygłosamiszlachty
,niewnikałwżadensposóbwowoza-
gadnienie,niezastanawiałsięaninadistotą,aninadformątakiegorozwiązania
politycznego,takjakbytakwestiawogólegonieinteresowała.Wydajesię,że
owapostawawynikałazjegozdecydowanienegatywnegostosunkudoustroju
politycznegopolskiejmonarchiielekcyjnej.Niespełniałonbowiempodstawo-
wego,jegozdaniem,kryteriumsystemumonarchicznego,wedługktóregonjeden
rządzimocąprawzasadniczych[ł];wmonarchiiwładcajestźródłemwszel-
kiejwładzypolitycznejicywilnej”22.Naturalnieniemożnazapominać,żeautor
Oduchuprawwyodrębniłwmodelumonarchicznympojęcienwładzpośredni-
czących”(fr.pouvoirsintermédiaires),którestanowiąojegoistocieipozwalają
nanormalnefunkcjonowaniepaństwa,albowiemnpodstawoweprawawyma-
gająnieodzowniepośrednichdróg,którymipłyniewładza”23.Jakwiadomo,do
najważniejszejwładzypośredniczącejwsystemiemonarchicznymzaliczałon
przedewszystkimszlachtę:nNajnaturalniejsząpośredniczącąipodległąwładzą
jestszlachta.Wchodzionadopewnegostopniawistotęmonarchii,którejpod-
stawąjestzasada:bezmonarchyniemaszlachty
,bezszlachtyniemamonar-
chy”24.Należyjednakpamiętać,aisamMonteskiuszpowtórzyłtoświadomie
dwukrotniewobrębietejsamejdefinicjiwładzpośredniczących,żesąonenpod-
ległeizależne”25.Jakkolwiekznaczącabyłabyrolaszlachtywpaństwie,musi
byćonapodporządkowanakrólewskiejwładzyzwierzchniej,nietylkowimię
sprawnegofunkcjonowaniapaństwa,lecztakże,jeślinieprzedewszystkim,dla
zachowaniapodstawowejnaturyiaksjologiipolitycznejmonarchii.
22Ibid.,II,4,s.23.
23Ibid.
24Ibid.
25Ibid.
