Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Mity,którewyszłyzobiegu
pneumypsychicznej,nazywającją„tchnieniami”,„wielcedelikatnympowie-
wemczyraczejpłomieniemnajżywszyminajczystszym”.Wrzeczysamej
tenulotnyelementodgrywałkluczowąrolęwkoncepcjachwpływowegof-
lozofanatematludzkiejduszyijejinterakcjizciałemfzycznym.Kartezjusz
umieściłduszęwszyszynce(małejstrukturzewpodstawiemózgu)częścio-
wodlatego,żeuważałjejlokalizacjęzaidealnemiejscedooczyszczania
pneumyiśledzeniajejprzepływów.Dziświemy,żeszyszynkamieścisięnad
komoramimózguijestgruczołem,którywydzielahormonyibierzeudział
wregulowaniurytmówdobowychizwiązanychzporamiroku.Kartezjusz
sądził,żeznajdujesięonawkomorachijejzdolnośćodchylaniasięiugina-
niapozwalanakierowanieprzepływempneumyprzezmózg.Kiedyśpimy,
twierdziłKartezjusz,mózgstajesięwiotkiiopieszałyzpowodubrakupneu-
mywnerwach,kiedynatomiastczuwamy,wypełnionypneumąmózgjest
naprężonyiżyworeaguje.
ChoćKartezjuszpozostałwiernytradycjipneumypsychicznej,niektórzy
zjegowspółczesnychzaczynaliwkońcukwestionowaćtękoncepcję.Za-
gadka,którąpróbowalirozwikłaćiktórejrozwiązaniatakdługoupatrywano
wpneumie,brzmiała:„Jakmózgoddziałujenaciało?”,Wjakisposóbnerwa-
miprzesyłanesąsygnały?”Corazwięcejdowodówprzemawiałoprzeciwko
pneumie.Pewienuczonyzauważył,żezgięcierękiwwanniewypełnionejwodą
niespowodowałoprzemieszczeniawody,jakpowinnosię,jegozdaniem,stać,
gdybypneumanapłynęładojegoramienia.Wedugkonkurencyjnychteorii
zrodzonychwXVIIwiekunerwywypełnionesąpłynamilubichdziałanieopiera
sięnadrganiuzawartegownicheteru.Tępierwsząkoncepcję,którejzwolenni-
kiembyłangielskilekarzineuroanatomThomasWillis,obaliływkrótceproste
obserwacje–naprzykład,żezprzeciętegonerwuniewyciekażadenpłyn.
Teoriadrgań,wysuniętaprzezNewtona,równieżnieprzyjęłasięszerzej,choć-
bydlatego,żenerwyniesątaknaprężone,jaknależałobyoczekiwać,gdyby
miałydziałaćwzaproponowanyprzezniegosposób7.
Kreswierzewpneumężyciowąpołożyłyostatecznieodkryciazwiązane
zelektrycznością.Naukowcyznalirybyelektryczneprzynajmniejodczasów
Galena(kiedytowykorzystywanojedoleczeniabólówgłowy),aledopiero
wXVIIIwiekunastąpiłprawdziwyrozkwit„elektroterapii”,któremutowarzyszy-
łylicznetwierdzenia,żeelektrycznośćmożnastosowaćdoleczeniaparaliżu.
Skłoniłotouczonychdowysunięciahipotezy,żetowłaśnieelektryczność
jesttymtajemniczymmedium,zapomocąktóregonerwykomunikująsięze
32
