Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
28
ROZDZIAŁI.LITERATURAAPRAWOIKULTURAPRAWNA–ZAGADNIENIAMETODOLOGICZNE
scenysądowe,czyniącjeichosiąkonstrukcyjną48.JakwskazałOwenPhillips,nie-
maldwietrzeciejegosztukzawierascenyzwiązanezsądemiprocesem49,ainter-
pretacjatejtwórczościstałasięjużprzedmiotemzaawansowanychbadańlawand
literature50.
Nagrunciedziewiętnastowiecznejliteraturypolskiejsytuacjaprzedstawiała
sięinaczej.Zjednejstronyprymatindywidualizmuiemocjonalnościnakazywał
reinterpretacjęzagadnieńtakichjakobowiązekpodporządkowaniasięprawupań-
stwowemu,obywatelskienieposłuszeństwoczyteżkonfliktprawaimoralności.
Stądmożewliteraturzepolskiejpopularnystałsięlekceważącywszelkieprawa
bohaterbajroniczny.Uczuciajednostki,jejintuicjamoralnaokazywałysiętrud-
nedopogodzeniazjednoznacznymiprzepisamiustawnarzucanychprzezobcą,
przedewszystkimrosyjskąwładzę.Tenrodzajdylematówbyłcharakterystyczny
zwłaszczadlaromantyzmuprzedpowstaniowego,czerpiącegoinspiracjezzachod-
nioeuropejskichkonwencjiliterackich,takichjakbajronizm,osjanizmczygoty-
cyzm.Wliteraturzemiędzypowstaniowej(1831–1863),zwłaszczamesjanistycznej,
zaznaczyłosięuprzywilejowaniesferyprawanaturalnego,któregotreśćusiłowano
wyinterpretowaćzwoliboskiejzgodniezzasadamiromantycznegohistoryzmu51.
Jednocześniewidocznybyłwniejopórprzeciwkonarzuconymprzepisomtrakto-
wanymliteralnie.
Terminologiaprawniczapojawiłasięrównieżwromantycznymdyskursie
filozoficznym.LudwikKrólikowski,zwolennikidealistycznegoiirracjonalnego
stosunkudoprawazbliżającysiędopoglądówanarchistycznych,wjednymzarty-
48SzczególnieistotnaokazałasięonawkomediachtakichjakKupiecweneckiczyMiarkaza
miarkę.RichardPosnerdowodził,żezbieżnościmiędzyscenamiwdramatachstarożytnychiszek-
spirowskichniesąprzypadkowe,gdyżdynamizmangielskiegosystemucommonlaw,opierającego
sięwdużejmierzenawciążrozrastającymsięorzecznictwiesądowym,zbliżagodoprocesustaro-
żytnegoiznimłączy.
49O.H.Phillips,ShakespeareandtheLawyers,Routledge2013,s.84.
50Bibliografianatentematjestniezwykleobszerna.Wystarczywymienićprace:O.Phillips,
ShakespeareandtheLawyers,London1972;J.Denvir,WilliamShakespeareandtheJurisprudenceof
Comedy,flStanfordLawReview”1987,nr4;D.Kornstein,KillAlltheLawyers.Shakespeare’sLegal
Appeal,Princeton1994;P.Rafield,TheTrialsofShakespeare:CourtroomDramaandEarlyModern
EnglishLaw,flLawandHumanities”2014,nr1;ShakespeareandtheLaw:AConversationAmong
DisciplinesandProfessions,red.B.Cormack,M.Nussbam,R.Strier,Chicago–London2013iinne.
51Historyzmrozumiemjako:flujawnionewrazzkrystalizowaniemsięromantyzmuzaintereso-
waniedziejowymisytuacjami,wjakichistniejeidziałaczłowiek,mająceswojezakotwiczeniewów-
czesnejfilozofii,ujmowaniejegolosówwpowiązaniuzprocesamidziejowymi.Romantycznyhisto-
ryzmzajmowałstanowiskokrytycznewobecoświeceniowejkoncepcjiczłowieka,kładłnacisknajego
konkretneuwikłania,rozwój,ewolucję”,za:M.Głowiński,w:Słownikterminówliterackich,s.200.
