Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
1uEfekt„tapetyakustycznej”jakostrategianadawcy
stanowizasadniczekryteriumpodziałunabiernybądźaktywnysposóbodbioru
bodźcówsłuchowych?Jakąrolęodgrywarelacjapomiędzypercepcją,uwagąi(nie)świa-
domością?
Zgodniezdefinicjąprzyjętąwnajnowszejliteraturzezzakresupsychologiipo-
znawczejpercepcja(spostrzeganie)tonprocesaktywnejinterpretacjidanychzmy-
słowychzwykorzystaniemwskazówekkontekstualnych,nastawieniaiwcześniej
nabytejwiedzy.Wwynikupercepcjidochodzidorozpoznaniaobiektu,np.przed-
miotu”(Nęckaiin.2020:260).Processpostrzeganiajestzapoczątkowanyprzez
bodziec,którydocieradoodbiorcywpostacifizycznejformyenergii,wywołując
zmianywwyspecjalizowanychreceptorach.Podczaswybierania,porządkowania
iinterpretacjiinformacjipochodzącychznarządówzmysłowychnadchodzącedane
sąprzetwarzanewtakisposób,abyzgadzałysięzzarejestrowanąwpamięcijed-
nostkiwiedząootaczającymświecie(m.in.Mietzel1998,Nęckaiin.2020).Amery-
kańskipsychologJeromeSeymourBruner(Bruner1957,BruneriGoodman1947)
wobrazowysposóbokreśliłspostrzeganiemianemprocesukonfrontacjidanych
zmysłowychzdanymiumysłowymi.Naprzetwarzanieoddolne(ang.bottom-up),
któreprzebiegawkierunkuodrejestracjiwrażeńdoidentyfikacjiobiektów,nakłada-
jąsięprocesyodgórne(ang.top-down).Wrezultacieprocesspostrzeganiaorazjego
efektniejestwyłącznieuwarunkowanyfizycznąstymulacją,leczstanowizorganizo-
wanącałość,zależnąodwieluczynników(zob.m.in.Chełkowska-Zacharewicz
iKaleńska-Rodzajred.2020,Deutschred.2013,Hallam,CrossiTautred.2018,
Humięcka-Jakubowska2006,Jordan-Szymańska2014,Margulis2014,Podlipniak
2015,Podlipniak2018,Rakowskired.2002).
Niemalnakażdymzetapówprocesupercepcjijednostkapodejmujeswoiste
decyzje(niezawszeświadome)dotyczącetego,jakiedanemogązostaćdostrzeżone,
jakukierunkowaćuwagę,wjakisposóbinformacjemająbyćzorganizowane,zin-
terpretowaneijakiewnioskiwobectegonależywyciągnąć.Jednymzpodstawo-
wychmechanizmów,którymposługujesięsystempoznawczyczłowiekaiktóry
determinujeprocespercepcji,jestuwagadefiniowanajakonsystemodpowiedzialny
zaselekcjęinformacjiizapobieganienegatywnymskutkomprzeładowaniasystemu
poznawczegoprzeznadmiardanych”(Nęckaiin.2020:168).Innymisłowy,uwaga
nograniczaliczbęodbieranychbodźcówczymożliwośćpodejmowaniawysiłkuzwią-
zanegozpodejmowaniempewnychdziałań,czyteżmożliwośćwykonywaniakilku
różnychczynności”(Maruszewski2001:88).ArthurS.ReberiEmilyS.Reber,
autorzyniezwyklepopularnegowkręgachnaukowychSłownikaPsychologii(zza-
kresupsychologiiinaukpokrewnych),akcentująfakt,iżterminnuwaga”odnosisię
doselektywnychaspektówspostrzegania.Jakpodkreślają,norganizmwdowolnej
chwilikoncentrujesięnapewnychcechachotoczeniaprzyjednoczesnym(względ-
nym)wykluczeniuinnychjegoaspektów”(ReberiReber2005:843).Zjednejstrony
uwaganmożemiećcharakterświadomy,coprzejawiasięwaktywnymwybieraniu
pewnychbodźcówspośródwszystkich,zjakimisięwdanymmomenciestykają
