Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
tejziemi,możeulecwypatrzeniuiktórymożeprowadzićdoniszczenia
życia,alepomimotodziaładladobrawielkiejsprawyżycia”.Dziękiniej
zachodzidobórnaturalny,zwyciężajązwierzętasilniejsze.Onateżspra-
wia,żetworząsięwięzyprzyjaźnipozwalającenawspólnyataklubobro-
nę.Przyjaźńpowodujejednocześniehamowaniezachowańagresywnych
skierowanychprzeciwkoosobnikomtegosamegogatunku.Przeciwkoso-
biewzajemnieskierowanesątylkonieszkodliwe,zrytualizowaneformy
agresji(Grochulska,1982:13-14).
InteresującyzdajesiębyćpoglądE.Fromma,któryrozróżniaagresję
korzystnąiszkodliwą.Agresjakorzystnamacharakterinstynktowy,jest
zaprogramowanafilogenetycznie,zpunktuwidzeniabiologicznegopełni
rolęadaptacyjnąijejfunkcjajestwyraźnieobronna.Zagrożenieczęściej
wywołujeucieczkęaniżeliprowadzidowalki.Poglądtenjestoczywiście
niezgodnyzpoglądemK.Lorenza.Agresjaszkodliwamanatomiastcha-
rakterniedezadaptacyjny,jestekspresjąnludzkiejdestrukcyjności,sady-
zmu,okrucieństwa,którenasiliłysięwrazzcywilizacją”(Pedder,1999).
Obecniecorazczęściejmamydoczynieniaztzw.agresjąpatologiczną,
czylitaką,gdzieczłowiekzdużymnasileniemagresjidysponujebardzo
skutecznyminarzędziamiwalki(np.bombaatomowa)iwystępujeprze-
ciwwłasnemugatunkowi,nienadążajączaprzemianamiwkulturze,na-
uceiżyciuspołecznym.
Zbytmałoobecniewykorzystywanesąrytuałyzastępująceprawdzi-
wą,wrogąagresję.Dotakichzrytualizowanychformagresjizaliczasię
rywalizacjęwróżnychdziedzinach,np.wsporcie(por.Burtawy,Twar-
dowski,1996:105).
Autorzywskazująnadwiezasadniczeróżnicemiędzyagresjąludzi
izwierząt:
-dziękizdolnościpamiętaniaioceniania,działaniaagresywnelu-
dzisączęstoreakcjąnawspomnieniaiwyobrażenia,anieaktual-
nąsytuację;
-zuwaginaumiejętnościtworzenianarzędziorazzdolnościpla-
nowania,ludziemogąwsposóbbardzoprzemyślanypowodo-
waćolbrzymiestraty,niewchodzącwosobistekontaktyzeswo-
imiofiaramiinieprzeżywającuczućagresywnych(Zimbardo,
Ruch,1994).
16
