Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
Rozdział1iOczekiwaniaPolakówwobecnowegosytemuipercepcjazmian
założeniatedotyczą:1)relacjimiędzyjednostką(jejautonomią,prawami,moż-
liwościamirozwoju)agrupą(jejcelamiiinteresami)czyszerszymspołeczeń-
stwem;2)wzajemnegopołożeniajednostekwobecinnychjednostekorazgrupy
wobecinnychgrup,czylirównościvs.hierarchiczności;3)antagonizmuwrela-
cjachmiędzyjednostkamiorazmiędzygrupamivs.synergii,współpracyiwza-
jemnegowspieraniasię;4)układurelacjimiędzyczynnościamiproduktywnymi
(zapewniającymiegzystencjęgrupyczyszerszejspołeczności)auzyskiwaniem
ikonsumowaniemdóbr(czyliczynnościamireceptywnymi).Dotychwymiarów
opisuiocenysystemówspołeczno-politycznychbędęwracaćprzyinterpretacji
wynikówwielurelacjonowanychniżejbadań.
1i1iNADZIEJEIOBAWYPOLAKÓW
WPIERWSZYCHLATACHTRANSFORMACJISYSTEMU
Zacznijmyodtego,żejużwpierwszymrokupoczerwcowychwyborachnastąpi-
łytakpoważnezmianywgospodarceipolityce,zauważalneidotykające-pozy-
tywnielubnegatywnie-całespołeczeństwo,żeokreślanojejakotraumatyczne
(Sztompka,2000)lubszokujące(Gilejko,2008;Kabaj,1999).Zasadniczyplan
reformgospodarczo-społecznych,zaproponowanyprzezLeszkaBalcerowicza,
nazwanonterapiąszokową”,zewzględunazakres,temporeformisiłę,zjaką
dotykałobywateli.Napoczątkulat90.XXwieku15,7%osóbwwiekuproduk-
cyjnymstraciłopracę.Likwidowanowielemiejscpracy,wefekcieczegowla-
tach1990-1993liczbabezrobotnychwzrosłao2mln600tys.osób.Jednocześnie
tzw.uwolnieniecenspowodowałoznacznyichwzrosti-łączniezdużymbez-
robociem-zepchnęłowielepolskichrodzinwsferęubóstwailękuoprzyszłość.
Jednocześniewidocznebyłyzmianypolityczne,oczekiwaneprzezwieluPo-
laków.Wpołączeniuzwolnościąekonomicznąrodziłynadzieje,żenowasytu-
acjapozwoliim-przypodjęciupewnychwysiłków,starań,inwestycjiwzmia-
zawoduczypodniesieniepoziomuwykształcenia-nalepszeżycie.Zmiana
mogłabyćwięcalboraczejzagrożeniem,albowyzwaniemlubnadzieją,wiązaną
znowymimożliwościamiwpływanianawłasnylos,pokazaniatalentów,konse-
kwencjiwdążeniudocelu,innowacyjności.
Odczegozależałoto,żenowasytuacjaekonomicznaipolitycznawPolsce
byłaodbieranajakozagrożenielubnadzieja?Psychologowiedowodzą,żeważ-
przyczynądostrzeganiawzmianiegłówniezagrożeniajestzwyklepoczucie
brakukontrolinadnowąsytuacją.dwieformytegonieprzyjemnegodoznania:
brakkontrolipoznawczejorazbrakkontrolipraktycznej.Pierwszaprzejawiasię
niepojmowaniemtego,cosiędzieje,orazpoczuciemniezrozumieniasensuzda-
rzeń.Człowiekczujesięzdezorientowany:niewie,cogoczeka,niebardzorozu-
mieto,codziałosięwcześniej,niewidziteżsensuzmiany.Poczucietowyrażane
jesttakimiopiniami,jak:nSytuacjapolitycznastajesięostatniotakpogmatwa-
na,żewłaściwiewszystkomożesięzdarzyć”,nOstatniotrudnozrozumieć,oco