Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ANDRZEJbRYL
neikomunistycznereakcjąnarosnącąliczebnośćikrytycznąsytuację
ekonomicznąproletariatuwdziewiętnastowiecznejEuropie.Przykłady
możnajednakmnożyćwojny,zmianyterytorialne,przyrostyludno-
ści,wahaniakoniunkturygospodarczej(iidącezatymzmianysytuacji
ekonomicznejpaństwispołeczeństw)orazinnetympodobnezjawiska.
Wszystkieonewymagałyswegorodzajuracjonalizacjiilegitymizacjipo-
przeztworzenieideologiijednoczącychspołeczeństwawokółpewnejwi-
zjitychżezdarzeńiichjedyniewłaściwejinterpretacji52.Dlategowłaśnie
opowiadamsięzadialektycznąkoncepcjąhistoriidoktryn,ukazującą
ichkształtowaniewciągłymsprzężeniuzwrotnymzhistorycznieuwa-
runkowanymizjawiskamispołecznymizjednejstronyireakcjamina
niewformierywalizującychzesobąideologiiidoktrynzdrugiej.
6.Jedenzprawdopodobnienajwybitniejszychbadaczyhistoriiidei,
sirIsaiahBerlin,wyróżniłkiedyśdwatypypytań,zktórymiludzkość
madoczynienia.Pierwszyznich,właściwynaucewpełnymrozumie-
niutegosłowa,topytania,naktóreniezawszepotrafimyodpowie-
dzieć,alezawszewiemy,jakigdzieszukaćnanieodpowiedzi.Razzaś
znalezionaodpowiedź,oilebędzieprawdziwa,niebędziejużbudziła
niczyjegosprzeciwuistanowiłabędziejedenzelementówbudowli,jaką
jestnauka.Adresatamirzeczonegotypupytańnajczęściejnauki
przyrodniczeiścisłe.Drugirodzajpytańtote,któreniemająjedne-
goustalonegosposobuodpowiadaniananie.Niemateżautorytetów,
którychopinieuznawalibyzawiążącewszyscyzainteresowani,gdyż
zawszeistniejewielemożliwychodpowiedziizażadnąnieprzema-
wiajądowodyrozstrzygające.Wybórjednejznichniejestbowiemani
kwestiąfaktów,anikonkluzjąprawidłowoprzeprowadzonychprocesów
rozumowania53.Towłaśnieztymdrugimrodzajempytańprzychodzi
mierzyćsiębadaczowidoktrynpolitycznychiprawnych.Itoztejprzy-
czynykonteksthistorycznywbadaniachnaddoktrynamipolitycznymi
iprawnymimatakdoniosłeznaczenie.Pozwalabowiempoznaćludzi,
którzywodmiennychcywilizacyjnieiniejednokrotnieteżkulturowo
warunkach,zapomocązgołaodmiennychsposobów(niedającychsię
naogółstosowaćwnaszejepoce),walczylioanalogicznebądźteżprze-
52M.Jaskólski,Historiadoktrynpolitycznychiprawnych„Jakajestkażdywidzi”
(w:)13różnychesejówohistoriimyślipolitycznejinietylko,Warszawa2013,s.35.
53J.Szacki,SirIsiaiahBerlin:historiaideiafilozofia(w:)Dylematyhistoriografiiidei
orazinneszkiceistudia,Warszawa1991,s.119in.
50