Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
Rozważaniawstępne
Modernizmprzejawiasięwdwóchpostaciach:chronologicznejisocjologicznej.Zgodnie
zpierwszympodejściem(ś),nacjonalizmjakoideologia,ruchiprzestrzeńsymbolicznajest
zjawiskiemdośćnowym;zgodniezdrugim,nacjonalizmrównieżjakościowojestczymśno-
wym-niestanowionprostegouaktualnieniaczegośdużostarszego,leczjestzupełnąinno-
wacją.(ś)Jegopojawieniesięniejestjednakrezultatemodwiecznegobieguhistorii;fenomen
tenpojawiłsięzasprawącałkowicienowejepokiizupełnienowegozespołuwarunków.Na-
cjonalizmjestpoprostuniczyminnymjakwytworemnowoczesności16.
JakzaznaczadalejSmith,zdaniemmodernistównietylkonacjonalizm
jestnowy,lecztakżetakimisąrównieżsamenarodyitożsamośćnarodo-
wa.Wszystkotopojawiłosiębowiemdopieroporewolucjifrancuskiej.Po-
wstanienarodówściślewiążesięzrewolucjąprzemysłową,końcemepoki
feudalnejwzględnieagrarnej,partycypacjąszerokichmaswprocesachpoli-
tycznych,uczestnictwemwwyborachitd.Ztegowzględunarodypowstały
wXIXiXXw.
Przytym,conaturalne,różneodmianymodernizmuzwracająuwagęna
różneczynniki,którezadecydowałyoformowaniu(się)narodów.Jednipod-
kreślajączynnikiekonomiczne,inni-działaniawładzpaństwowych,jeszcze
inni-wpływnowychideologii.Moderniścisąteżzregułykonstruktywista-
mi,czylizwolennikamiopozycyjnegowobecprymordialistówpoglądu,żena-
rodysąbytamisztucznymi,skonstruowanymi,efektemruchównarodowych
czyteż-abyużyćterminologiiangielskiej-Dnacjonalizmu”.
Chybanajbardziejznanymprzedstawicielemmodernizmuikonstrukty-
wizmubył,zmarływ1995r.,ErnestGellner.Uwypuklałonnietylkowpływ
industrializacjiiinnychprzemianmodernizacyjnychnakształtowaniesię
narodów,lecztakżesiłęoddziaływaniaszerzonejświadomiekulturyoraz
oświaty,np.przezsystempowszechnegoszkolnictwa.Gellnerjestautorem
znanegostwierdzenia,żetoDtonacjonalizmtworzynarody,niezaśnaod-
wrót”17.Twierdziłonteż,żepowstanienarodówniebyłonieuniknioneani
teżniesąoneludziomdoszczęściaszczególnieprzydatne.
InnymznanymprzedstawicielemtegokierunkujestEricHobsbawm.Tak
samojakGellner,uważaon,żetonacjonalizmstworzyłpaństwa,choćzazna-
cza,iżwspólnecechyetnograficzneułatwiłyszerzeniejegoidei.Podkreśla
teżznaczenieDwynalezionejtradycjihistorycznej”orazmitówwprocesie
narodowotwórczym.Zdaniemtegowybitnegomarksistowskiegohistoryka
narodysąswoistymDopium”dlaludu,wynalezionympoto,abyenergia
emancypującychsięmasmogłaznaleźćswojeujście18.Zakładaon,żewięzi
narodowebędącorazbardziejsłabły.
Możnapodejrzewać,żenapostawyobutychbadaczy,wszczególnościna
żywionyprzeznichsceptycyzmcodopozytywnejrolinarodów,wpływmiała
16Tamże,s.67.
17ErnestGellner,Narodyinacjonalizm,Warszawa1991.
18EricHobsbawm,NationsandNationalismsince1780:programme,myth,reality,Cam-
bridge1990.
