Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
Rozważaniawstępne
Naródinacjonalizmjakokluczinterpretacyjny
Istotatego,czymjestnaród,stanowijakdotądprzedmiotkontrowersji.Ba-
daczeniejednokrotniedefiniowaligoprzyużyciuobiektywnychkryteriów-
zreguływskazywanonawspólnotęjęzyka,obyczajów,kultury,tradycji,insty-
tucjipolitycznychczynawspólnąprzynależnośćpaństwową.Popularny
Słownikjęzykapolskiegookreślanp.naródjakoDtrwałąwspólnotęludziutwo-
rzonąhistorycznie,powstałąnagrunciewspólnotylosówhistorycznych,kul-
tury,języka,terytoriumiżyciaekonomicznego,przejawiającąsięwświa-
domościnarodowejjejczłonków”4.Tadefinicja,która,cociekawe,poraz
pierwszypojawiłasięwbroszurzez1913r.Marksizmakwestianarodowaautor-
stwaJózefaStalina5,woczywistysposóbzainspirowanejpoglądamiaustriac-
kiegomarkisty,OttonaBauera6,majednakwadę-niedajegwarancji,iżobej-
mujewszystkiegrupy,któreuważasięlubsamesiebieuważajązanarody.
Możnateżspróbowaćokreślaćnaródprzezkryteriumsubiektywne-to
jestprzezpoczucieprzynależnościdowspólnotynarodowej.Słynnajestdefi-
nicjafrancuskiegofilozofaipublicysty,ErnestaRenana,wygłoszonaw1882r.,
żeistnienienarodujestcodziennymplebiscytem.Prawiestuleciepóźniej,bo
w1977r.,angielskihistoryk,HughSetonWatson,uznał,żeDnaródistnieje
wtedy,gdyzasadniczaliczbaludziwpewnejwspólnociesądzi,żetworzyna-
ród”7.Definiującjednakżenaródnapodstawiekryteriówsubiektywnych,
możnadońwłączyćrównieżtespołeczności,którymzdaniemDobiektywi-
stów”,atakżewpotocznymwyobrażeniu,dalekodonarodu.
To,jakokreślamynaród,czyprzezDobiektywne”kryterialingwistyczne
ietnokulturowe,czyprzezDsubiektywne”,czyliwymógistnieniasamodziel-
nejświadomościnarodowejiwolitworzenianarodu,wypływaoczywiście
ztego,jaknaródrozumiemy.WkrajachanglosaskichiweFrancjiprzezwiele
dziesięciolecidominowałoiczęstonadaljestspotykane,zwłaszczawmowie
potocznej,czystopolitycznerozumienietegoterminu(nation):utożsamiasię
gozogółemobywatelidanegopaństwa,zewspólnotązjednoczonąprzezto
właśniepaństwo.Wprawdzienajczęściejnarodyjednocząjeszczedodatkowe
spoiwa,jakwspomnianejuż:język,religia,obyczaje,sposóbprzeżywania
wspólnejprzeszłości,niesątojednakczynnikiobowiązkowe.Sprawiato,że
naródpoczęstokroćjesttamidentyfikowany,anawetmylonyzpaństwem,
jaktowidaćnp.wnazwieDOrganizacjaNarodówZjednoczonych”(wistocie
4HasłoDnaród”,SłownikjęzykapolskiegoPWN,red.MieczysławSzymczak,Warszawa1995.
5DNaródtowytworzonahistorycznie,trwaławspólnotaludzi,powstałanagrunciewspól-
notyjęzyka,terytorium,życiaekonomicznegoitypupsychicznego,przejawiającegosięwe
wspólnociekultury”,JózefStalin,Marksizmakwestianarodowa(1913r.),w:JózefWissarionowicz
Stalin,Dzieła,t.II,1907-1913,Warszawa1949,s.303.
6Zob.OttoBauer,DieNationalitätenfrageunddieSozialdemokratie,Wien1907.
7Cyt.zaMiroslavHroch,MałenarodyEuropy.Perspektywahistoryczna,Wrocław-Warszawa-
-Kraków2003,s.10.
